Trung Quốc bắt đầu xây dựng siêu máy tính ngoài không gian

Trong khi các quốc gia còn đang loay hoay với việc phát triển trí tuệ nhân tạo trên mặt đất, Trung Quốc đã thực hiện một bước nhảy vọt ngoạn mục khi chính thức bắt đầu lắp ráp mạng lưới siêu máy tính đầu tiên ngoài không gian. Đây không chỉ là một dự án khoa học mang tính đột phá, mà còn là bước đi chiến lược nhằm chiếm lĩnh vị trí dẫn đầu trong cuộc đua công nghệ toàn cầu thế kỷ 21.

Image: China Aerospace Science and Technology Corporation

12 vệ tinh đầu tiên – bước khởi đầu cho một “trí tuệ ngoài không gian”

Trong tháng 5/2025, công ty công nghệ ADA Space (Trung Quốc), phối hợp với Phòng thí nghiệm Zhijiang và Khu công nghệ cao Neijang, đã phóng thành công 12 vệ tinh đầu tiên thuộc dự án “Star Compute” – một hệ thống siêu máy tính phân tán hoạt động trên quỹ đạo. Đây là bước đi đầu tiên trong kế hoạch triển khai tới 2.800 vệ tinh siêu trí tuệ nhân tạo bao phủ không gian gần Trái đất.

Mỗi vệ tinh trong mạng lưới này đều mang theo một mô hình AI với 8 tỷ tham số – tương đương với sức mạnh xử lý vượt trội so với nhiều máy chủ AI hiện có dưới mặt đất. Tổng công suất xử lý của cụm 12 vệ tinh đầu tiên ước tính đạt khoảng 5 POPS (peta operations per second – tương đương 5 triệu tỷ phép tính mỗi giây). Khi hoàn thiện toàn bộ mạng lưới, Star Compute được kỳ vọng sẽ đạt tới 1.000 POPS – một con số đủ sức biến không gian thành “trung tâm dữ liệu khổng lồ” của nhân loại.

Xử lý dữ liệu từ quỹ đạo – vì sao lại là “cuộc cách mạng”?

Điểm khác biệt lớn nhất của dự án này là khả năng xử lý dữ liệu ngay tại quỹ đạo, thay vì thu thập dữ liệu từ không gian rồi truyền về Trái đất để xử lý như cách làm truyền thống.

Thông thường, việc truyền dữ liệu từ vệ tinh về mặt đất không chỉ mất thời gian mà còn tiêu tốn tài nguyên và tiềm ẩn nguy cơ gián đoạn do thời tiết, nhiễu sóng hoặc vấn đề bảo mật. Việc xử lý tại chỗ bằng AI giúp giảm độ trễ, tăng tốc độ phản hồi, và đặc biệt hữu ích trong các tình huống khẩn cấp như thảm họa thiên nhiên, tìm kiếm cứu nạn, hoặc theo dõi các mối đe dọa an ninh từ không gian.

Công nghệ đột phá đằng sau “bộ não vũ trụ”

Không chỉ mạnh mẽ về hiệu năng xử lý, các vệ tinh AI này còn được trang bị công nghệ truyền dữ liệu laser với tốc độ lên tới 100 Gbps, cùng bộ nhớ chia sẻ 30 TB – tạo nên một mạng lưới siêu nhanh, siêu ổn định. Việc liên kết bằng laser thay cho sóng radio truyền thống giúp tối ưu tốc độ, bảo mật và tiết kiệm năng lượng.

Đặc biệt, việc vận hành các siêu máy tính này trên không gian mang lại nhiều lợi thế tự nhiên: không cần làm mát bằng hệ thống phức tạp vì môi trường chân không giúp tản nhiệt tốt; nguồn năng lượng mặt trời ổn định và liên tục; và không cần đầu tư đất đai, cơ sở hạ tầng đắt đỏ như các trung tâm dữ liệu dưới mặt đất.

Ứng dụng tiềm năng: Từ quan sát Trái đất đến xây dựng mô hình vũ trụ

Mạng lưới Star Compute hứa hẹn mở ra nhiều ứng dụng chưa từng có tiền lệ:

• Phân tích thời gian thực các hiện tượng khí tượng, môi trường và thảm họa từ không gian, phục vụ cảnh báo sớm và phòng chống thiên tai.
• Tạo mô hình 3D chính xác cho các khu vực địa lý, phục vụ nghiên cứu khoa học, quy hoạch đô thị, quân sự và khai thác tài nguyên.
• Huấn luyện AI và mô phỏng vật lý ngoài không gian – nơi không bị giới hạn bởi cơ sở hạ tầng mặt đất.
• Kết nối vạn vật từ quỹ đạo: Với tốc độ xử lý khổng lồ, Star Compute có thể trở thành “bộ não trung tâm” cho các hệ thống Internet vệ tinh, giao thông không gian, thậm chí hỗ trợ sứ mệnh mặt trăng và sao Hỏa.

Một bước tiến chiến lược – ai sẽ là người bắt kịp?

Dự án của Trung Quốc không chỉ là bước tiến khoa học mà còn mang hàm ý chiến lược sâu sắc. Trong kỷ nguyên AI và dữ liệu lớn, việc kiểm soát không gian tính toán (compute space) cũng quan trọng không kém việc kiểm soát không gian vật lý.

Giới quan sát quốc tế đánh giá, nếu thành công, đây sẽ là dự án thay đổi cách nhân loại tiếp cận với siêu máy tính – từ mô hình “trung tâm dữ liệu dưới mặt đất” sang “trí tuệ phân tán ngoài không gian.” Hiện tại, Mỹ, châu Âu và một số công ty công nghệ lớn như Microsoft hay Amazon cũng đang nghiên cứu các mô hình tương tự, nhưng Trung Quốc đang là quốc gia đầu tiên chính thức triển khai ở quy mô lớn.

Không gian – biên giới mới của trí tuệ nhân tạo

Từ một ý tưởng có vẻ viển vông, Trung Quốc đã biến “bộ não ngoài không gian” thành hiện thực. Với Star Compute, thế giới đang chứng kiến không chỉ một thành tựu công nghệ mang tính biểu tượng, mà còn là khởi đầu của một thời kỳ mới: kỷ nguyên của AI vũ trụ.

Câu hỏi bây giờ không còn là “Liệu điều này có khả thi?” – mà là “Ai sẽ là người tiếp theo bước vào cuộc đua siêu máy tính không gian?”

Nguồn: The Verge