Lịch trình quá tải: Khi trẻ em lớn lên trong sự chán nản

Nhiều đứa trẻ ngày nay bận rộn hơn bao giờ hết do cha mẹ quá nhiệt tình nghĩ rằng càng tham gia nhiều hoạt động, con cái họ càng có nhiều cơ hội trở thành một đứa trẻ xuất sắc: Hướng đạo sinh. Bóng chày thiếu nhi. Học nhạc. Biểu diễn khiêu vũ. Không có gì lạ khi thấy một cuốn lịch dày đặc các sự kiện trong bếp của gia đình, chật kín như lịch trình của các giám đốc điều hành cấp cao.

Vậy còn những trò chơi tự phát tại trung tâm thể thao địa phương thì sao? Chúng có thể vẫn còn đó, nhưng gần đây, người ta quan tâm hơn đến các lớp yoga dành cho trẻ từ 3 tuổi trở lên. Không phải để rèn luyện thể lực, mà để giúp trẻ thư giãn sau hàng loạt hoạt động có tổ chức khác.

Ảnh: Pexels

Trẻ em cũng cần thời gian thư giãn

“Lý do chúng tôi tổ chức các lớp này là để đáp ứng nhu cầu của cộng đồng”, Lynette Lewis, giám đốc chương trình gia đình tại YMCA ở Ridgewood, New Jersey, cho biết. “Chúng tôi sống trong một khu vực mà trẻ em có quá nhiều hoạt động có tổ chức, và phụ huynh tận dụng tối đa điều đó. Chúng tôi nhận thấy rằng bọn trẻ không có đủ thời gian để thư giãn… giống như cha mẹ của chúng”.

Vì vậy, ở khu ngoại ô Manhattan này, cũng như tại YMCA ở Golden, Colorado và nhiều nơi khác, trẻ em từ mẫu giáo đến trung học cơ sở đang tham gia các lớp học được thiết kế để giúp giảm căng thẳng – có thể cùng hoặc không cùng với cha mẹ – để giúp chúng đối phó tốt hơn với cuộc sống quá tải của mình.

“Trẻ em không còn tự do chạy ra ngoài đánh bóng chày. Chúng phải tham gia một trận đấu. Chúng không còn ngồi tô màu đơn thuần nữa, mà phải đến lớp học vẽ”, Lewis nói. “Không thể phủ nhận rằng những hoạt động này giúp trẻ có những kỹ năng thú vị và hữu ích. Nhưng chúng lại tham gia quá nhiều và mọi thứ đều quá có tổ chức đến mức ai cũng bị căng thẳng. Phụ huynh dành ra vài ngày trong tuần, thậm chí là mỗi ngày, để đưa con từ hoạt động này sang hoạt động khác”.

Điều này có thể giải thích tại sao trong 20 năm qua, số lượng trẻ em tham gia các môn thể thao có tổ chức đã tăng gấp đôi – nhưng số thiếu niên thử sức ở các đội tuyển thể thao của trường trung học lại đạt mức thấp kỷ lục.

Lên lịch quá mức có thể dẫn đến kiệt sức

“Khi đến tuổi trung học, chúng cảm thấy chán nản và kiệt sức”, Tiến sĩ Alvin Rosenfeld, cựu trưởng khoa tâm thần trẻ em tại Đại học Stanford và là tác giả cuốn The Over-Scheduled Child, cho biết. “Điều này là do cha mẹ có suy nghĩ rằng cách nuôi dạy con đúng đắn là phải lên lịch trình dày đặc, với hy vọng giữ cho con bận rộn, năng động và tránh xa rắc rối”.

Nhưng điều gì sẽ xảy ra? Thống kê cho thấy, đến năm 13 tuổi, 3/4 số trẻ em từng tham gia các hoạt động có tổ chức trong nhiều năm đã từ bỏ hoàn toàn. Thường thì đó là những đứa trẻ bắt đầu tham gia hoạt động từ trước khi vào lớp 1.

“Chúng tôi thấy rằng khi bước vào giai đoạn đầu của tuổi thiếu niên, trẻ bắt đầu chán nản với những hoạt động từng rất yêu thích, bởi vì nó không còn vui vẻ nữa; chúng đã làm điều đó quá lâu”, Tiến sĩ David Elkind, giáo sư phát triển trẻ em tại Đại học Tufts và là tác giả cuốn The Hurried Child, cho biết.

“Nhưng chúng cũng chán nản vì một lý do khác: Chúng đã quen với việc luôn có người sắp xếp hoạt động cho mình và mong đợi rằng chúng sẽ luôn được giải trí, bận rộn”, ông nói. “Chúng chưa bao giờ học cách tự mình làm điều gì đó khi rảnh rỗi. Cha mẹ thường đăng ký cho con vào các hoạt động này để chúng có niềm vui và bạn bè. Nhưng điều quan trọng là trẻ em cũng cần có thời gian ở một mình để tự giải quyết vấn đề và phát triển tư duy độc lập”.

Không chỉ để giảm áp lực từ bài tập về nhà và lịch trình bận rộn, mà còn giúp chúng có một khoảng nghỉ quan trọng hơn – khỏi cha mẹ của mình, những người luôn mong muốn điều tốt nhất cho con cái.

Áp lực vô hình từ phụ huynh

“Tôi là một huấn luyện viên bóng đá, và tôi từng thấy những trận đấu với các bé 4-5 tuổi trên sân”, Rosenfeld kể lại. “Có hai đứa trẻ đứng bên lề hái hoa bồ công anh, một đứa lơ đễnh, ba đứa chạy lên chạy xuống, và một đứa thật sự giỏi nhưng lại sút bóng vào khung thành sai. Trong khi đó, cha mẹ thì đứng bên ngoài hét lớn cổ vũ”.

Bạn gọi đó là động viên. Ông ấy gọi đó là áp lực.

“Tôi từng phải kéo phụ huynh ra khỏi sân vì họ hành xử như thể con mình đang thi đấu ở World Cup, không phải một trận đấu trẻ em. Họ tin rằng việc hướng dẫn con kiểm soát bóng tốt hơn sẽ giúp con có cơ hội vào Harvard. Họ cho con học tiếng Nhật dù không ai trong nhà nói tiếng Nhật, hay học sáo để trở nên ‘văn hóa’ hơn”.

“Dù có ý định tốt, nhưng cha mẹ đang truyền đi một thông điệp rằng con cái họ luôn cần cải thiện bản thân, luôn cần học những kỹ năng mới. Điều này vô tình làm giảm lòng tự trọng của trẻ”.

Không ai phủ nhận rằng những hoạt động này có lợi. Trẻ học được nhiều bài học giá trị và có những khoảnh khắc vui vẻ khi học chơi đàn, tham gia hướng đạo hay chơi thể thao. Nhưng điều đáng lo ngại là trẻ có thể đang tiếp xúc với quá nhiều thứ này – đặc biệt là khi chúng chưa sẵn sàng.

Ảnh: Pexels

Giới hạn số lượng hoạt động

“Theo nguyên tắc của tôi, trẻ em tiểu học chỉ nên tham gia tối đa ba hoạt động – một môn thể thao, một hoạt động xã hội như Hướng đạo, và một hoạt động nghệ thuật như học nhạc hoặc vẽ”, Elkind nói. “Mỗi hoạt động chỉ nên kéo dài khoảng một giờ mỗi tuần. Trẻ em ở độ tuổi này không nên có lịch trình luyện tập hàng ngày”.

Vậy nên làm gì thay thế?

“Hãy để chúng là trẻ con, còn bạn làm cha mẹ”, Rosenfeld khuyên. “Hãy đặt giới hạn cho số lượng hoạt động có kế hoạch và dành thời gian chơi cùng con. Hãy có những bữa tối gia đình thay vì dành cả ngày đưa con đi tập luyện và học thêm. Đừng dạy con cách ném bóng tốt hơn, chỉ cần chơi bóng cùng chúng. Đừng luôn tìm cách cải thiện chúng. Hãy để chúng là chính mình”.

Điều này có thể là chìa khóa thực sự dẫn đến thành công sau Harvard.

Rosenfeld, từng là giảng viên tại Harvard, dẫn nghiên cứu theo dõi những sinh viên tốt nghiệp đến tuổi 50, nhằm xác định yếu tố nào trong thời thơ ấu ảnh hưởng nhiều nhất đến sự thành công sau này – cả trong sự nghiệp và cuộc sống. “Điều quan trọng nhất là liệu họ có ít nhất một mối quan hệ tốt đẹp khi còn nhỏ hay không – một ai đó chấp nhận họ vì con người họ, chứ không phải vì họ có thể đánh một cú homerun xa đến đâu. Mối quan hệ đó không nhất thiết phải là với cha mẹ, nhưng nếu có, thì càng tốt”.