Trung Quốc phát triển công nghệ giám sát thế hệ mới sử dụng AI, nhắm đến người dùng Telegram và VPN

Giới chức Trung Quốc đang đẩy mạnh triển khai hệ thống giám sát thế hệ mới với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo (AI), nhằm tăng cường kiểm soát các hoạt động trực tuyến, đặc biệt là đối với người dùng ứng dụng mã hóa như Telegram và các dịch vụ VPN (mạng riêng ảo), theo thông tin do tờ South China Morning Post công bố ngày 17/5.

Ảnh: Xinhua 

Dẫn các tài liệu mời thầu và báo cáo nội bộ của các công ty công nghệ Trung Quốc, SCMP cho biết một số chính quyền địa phương ở các tỉnh như Hà Bắc, Quảng Đông và Chiết Giang đã ký hợp đồng xây dựng các hệ thống phân tích dữ liệu số sử dụng AI, có khả năng thu thập và xử lý thông tin từ các nền tảng liên lạc được mã hóa và truy cập qua VPN.

Hệ thống này có thể xác định người dùng Telegram, phân tích hoạt động trao đổi thông tin, và khoanh vùng các nhóm có “nguy cơ an ninh”. Các dự án còn nhấn mạnh khả năng phát hiện lưu lượng mạng bất thường – một dấu hiệu thường gắn với việc sử dụng VPN – từ đó “tự động cảnh báo và truy vết người dùng”. Theo các nhà quan sát, bước đi này phản ánh mục tiêu ngày càng rõ ràng của Trung Quốc trong việc siết chặt kiểm soát không gian mạng, đặc biệt trong bối cảnh ngày càng nhiều công dân tìm đến các nền tảng được mã hóa để trao đổi thông tin nhạy cảm hoặc vượt qua kiểm duyệt nội địa.

Giới chức nước này từ lâu đã bày tỏ lo ngại về việc các nền tảng như Telegram, vốn được sử dụng rộng rãi bởi các nhà hoạt động, phóng viên và nhóm bất đồng chính kiến, có thể trở thành “kênh phát tán thông tin gây rối trật tự xã hội”. Một tài liệu đấu thầu tại tỉnh Hà Bắc năm 2023 thậm chí đã yêu cầu hệ thống AI phải phân tích được “xu hướng cực đoan chính trị” từ các đoạn hội thoại trên Telegram. Bên cạnh đó, việc sử dụng VPN – vốn bị hạn chế nghiêm ngặt tại Trung Quốc – được coi là hành vi vi phạm quy định và bị giám sát chặt chẽ. Hệ thống mới sẽ giúp chính quyền “định danh” người dùng VPN thông qua các đặc điểm lưu lượng mạng và hành vi truy cập.

Việc Trung Quốc tăng cường ứng dụng AI trong giám sát công dân đang làm dấy lên nhiều lo ngại về quyền riêng tư và tự do cá nhân. Một số chuyên gia nhận định rằng công nghệ mới sẽ nâng mức độ kiểm duyệt và theo dõi lên tầm cao mới, khi không chỉ theo dấu hoạt động công khai mà còn hướng đến các nền tảng “ẩn danh” hoặc “bảo mật cao”. “Điều này đặt ra câu hỏi nghiêm trọng về quyền riêng tư, khi công nghệ giám sát có thể xuyên thủng các bức tường mã hóa từng được xem là an toàn,” giáo sư Adam Ni – chuyên gia về chính sách Trung Quốc tại Úc – nhận định. Trong khi đó, một số công ty công nghệ Trung Quốc được cho là đang hợp tác chặt chẽ với chính quyền để phát triển các giải pháp giám sát phù hợp với định hướng an ninh quốc gia.

Hệ thống giám sát mới là một phần trong chiến lược lớn hơn của Bắc Kinh nhằm kiểm soát chặt chẽ dòng chảy thông tin trong nước. Kể từ năm 2022, Trung Quốc đã liên tục ban hành các quy định mới về an ninh mạng, kiểm duyệt nội dung số và tăng cường giám sát công nghệ. Dự báo, các biện pháp này sẽ tiếp tục được triển khai sâu rộng trên khắp các tỉnh thành, trong bối cảnh Bắc Kinh coi an ninh không gian mạng là một trong những trọng tâm của an ninh quốc gia.

Giới phân tích cho rằng trong khi các nước phương Tây nhấn mạnh tính bảo mật và quyền riêng tư cá nhân, thì Trung Quốc đang hướng đến một mô hình kiểm soát kỹ thuật số mạnh mẽ hơn, nơi chính quyền giữ vai trò trung tâm trong việc điều tiết hoạt động trực tuyến.