Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng văn hóa tại châu Á: Cơ hội hợp tác hay nguy cơ lấn át bản sắc khu vực?

Trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt, Trung Quốc đang đẩy mạnh chiến lược “sức mạnh mềm” nhằm mở rộng ảnh hưởng tại khu vực châu Á, không chỉ thông qua kinh tế, ngoại giao mà còn bằng con đường văn hóa. Từ phim ảnh, âm nhạc, game online cho tới ẩm thực và các biểu tượng đại chúng – Trung Quốc đang định hình lại không gian văn hóa khu vực bằng những sản phẩm nội địa được đầu tư bài bản và có sức lan tỏa mạnh mẽ.

Ảnh: AFP- JIJI 

Các thương hiệu và sản phẩm văn hóa như chuỗi trà sữa Mixue, bộ phim hoạt hình “Na Tra 2” hay tựa game hành động “Black Myth: Wukong” đang chứng kiến mức độ phủ sóng cao tại các quốc gia như Thái Lan, Việt Nam, Malaysia, Nhật Bản và Ấn Độ. Cộng đồng giới trẻ – nhóm đối tượng nhạy cảm với các xu hướng đại chúng – chính là lực lượng tiếp nhận nhanh và tích cực nhất đối với làn sóng văn hóa này.

Tuy nhiên, sự nổi lên nhanh chóng của văn hóa Trung Quốc cũng làm dấy lên nhiều tranh luận và lo ngại. Giới quan sát cho rằng Bắc Kinh không chỉ đơn thuần xuất khẩu sản phẩm văn hóa mà còn tận dụng chúng để củng cố tính chính danh của Đảng Cộng sản trong nước và tăng cường ảnh hưởng chính trị ra bên ngoài. Tại Nhật Bản, Hàn Quốc hay Ấn Độ – những quốc gia có bản sắc văn hóa sâu sắc và ý thức bảo tồn mạnh mẽ – nhiều ý kiến bày tỏ lo ngại về việc sản phẩm văn hóa Trung Quốc có thể làm lu mờ hoặc thay thế các giá trị văn hóa bản địa, nhất là trong giới trẻ.

Trong khi đó, Trung Quốc lại thể hiện rõ quyết tâm định hình “diện mạo văn hóa mới” cho khu vực. Bắc Kinh đầu tư hàng chục tỷ USD cho các chương trình giao lưu học thuật, học bổng, thành lập các Viện Khổng Tử tại hàng trăm trường đại học nước ngoài, đồng thời tận dụng sức mạnh của các nền tảng số như TikTok, Bilibili, WeTV để mở rộng ảnh hưởng ra toàn cầu.

Đối mặt với chiến lược bành trướng mềm này, Nhật Bản đang đẩy mạnh các nỗ lực tái khẳng định vị thế văn hóa của mình thông qua việc tăng cường quảng bá văn hóa truyền thống, mở rộng hợp tác giáo dục và viện trợ phát triển cho các nước Đông Nam Á. Tokyo cũng đang vận dụng sức mạnh của anime, manga và các giá trị văn hóa đặc trưng để tạo nên thế đối trọng trong cuộc cạnh tranh “quyền lực mềm” với Bắc Kinh.

Một số chuyên gia cho rằng, thay vì né tránh hay đối đầu, các quốc gia trong khu vực nên chủ động xây dựng hệ sinh thái văn hóa đa cực – nơi các nền văn hóa cùng tồn tại và cạnh tranh lành mạnh. Đồng thời, nhà nước cần đóng vai trò lớn hơn trong việc đầu tư và bảo vệ các sản phẩm văn hóa nội địa trước sức ép từ các nền văn hóa lớn.

Trong dài hạn, cuộc đua về sức mạnh mềm tại châu Á không chỉ là sự đối đầu giữa các quốc gia, mà còn là bài kiểm tra năng lực nội tại của mỗi nền văn hóa: liệu họ có thể giữ gìn bản sắc dân tộc trong khi vẫn cởi mở với thế giới hay không. Và chính điều này sẽ định hình diện mạo văn hóa châu Á trong những thập niên tới.