Cyprus đối mặt hạn hán: Hành trình tìm nước từ biển cả

Nhà thờ Saint Nicholas, từng chìm dưới lòng hồ Kouris, nay trơ trọi giữa vùng đất nứt nẻ, là minh chứng sống động cho cuộc khủng hoảng nước tại Cyprus. Đảo quốc Địa Trung Hải này, vốn quen thuộc với những mùa khô hạn, giờ đây đối mặt với thực trạng khắc nghiệt hơn bao giờ hết do biến đổi khí hậu. Lượng mưa giảm, nhiệt độ tăng gấp đôi mức trung bình toàn cầu, và các hồ chứa cạn kiệt đã đẩy Cyprus vào cuộc chạy đua tìm giải pháp. Khử mặn nước biển trở thành cứu cánh, nhưng liệu công nghệ này có đủ để cứu đảo quốc khỏi sa mạc hóa, hay chỉ là một bản vá tạm thời cho vấn đề sâu xa hơn? Câu chuyện của Cyprus không chỉ là về nước, mà còn là bài học về sự thích nghi, sáng tạo và trách nhiệm trong một thế giới đang thay đổi.

Hạn hán không phải là điều mới mẻ ở Cyprus, nhưng biến đổi khí hậu đã khiến vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn. Nhiệt độ tại Nicosia tăng 1,8 độ C trong thế kỷ qua, gấp đôi mức trung bình toàn cầu, trong khi lượng mưa hàng năm giảm 15% so với 90 năm trước. Đến ngày 1 tháng 9 năm 2025, các hồ chứa nước trên đảo chỉ còn 14,7% dung tích – một con số đáng lo ngại, đặc biệt khi nhu cầu nước tăng gấp ba kể từ năm 1990 do dân số tăng và du lịch bùng nổ.

Với dân số chưa đến 1 triệu người nhưng đón gần 3 triệu du khách mỗi năm, Cyprus đối mặt với thiếu hụt nước nghiêm trọng. Năm 2023, con số thiếu hụt đạt 66 triệu mét khối, tương đương hơn 26.000 bể bơi Olympic. Yianna Oikonomidou, kỹ sư cấp cao tại Sở Phát triển Nước, chia sẻ: “Con số này cho thấy quy mô của vấn đề, buộc chúng tôi phải tìm đến các nguồn phi truyền thống như khử mặn và tái sử dụng nước thải, phù hợp với mô hình kinh tế tuần hoàn”.

Credit: The National Herald

Cyprus bắt đầu khử mặn từ năm 1997, và hiện tại, công nghệ này đáp ứng khoảng 70% nhu cầu nước uống. Mùa hè năm 2025, các nhà máy khử mặn di động từ UAE được triển khai, với kế hoạch mở rộng vào năm tới. Chính phủ đặt mục tiêu để khử mặn đáp ứng toàn bộ nhu cầu nước sinh hoạt và thương mại, bất kể thời tiết. Bộ trưởng Nông nghiệp, Môi trường và Tài nguyên Thiên nhiên Maria Panayiotou nhấn mạnh: “Chúng ta phải chấm dứt sự phụ thuộc vào thời tiết. Dù mưa hay không, Cyprus cần đảm bảo nguồn nước bằng công nghệ, cải tiến hệ thống phân phối và nâng cao ý thức tiết kiệm”.

Tuy nhiên, khử mặn không phải là giải pháp hoàn hảo. Charalambos Theopemptou, Chủ tịch Ủy ban Môi trường Quốc hội, cảnh báo: “Khử mặn rất tốn kém và có thể gây hại nếu không được quản lý cẩn thận”. Ngư dân báo cáo sự suy giảm nguồn cá ở khu vực xả nước muối thải – một chất thải có độ mặn cao hơn nước biển. Mặc dù Bộ Nông nghiệp khẳng định không có tác động tiêu cực qua giám sát, các nhà khoa học vẫn lo ngại về hệ quả môi trường lâu dài.

Ngoài khủng hoảng nước, Cyprus còn đối mặt với nguy cơ sa mạc hóa do nông nghiệp không bền vững. Michael Loizides, kỹ sư môi trường tại Trung tâm Dự án và Nghiên cứu AKTI, cảnh báo: “Trừ dãy núi Troodos và Pentadaktylos, các khu vực khác đều có nguy cơ sa mạc hóa”. Việc trồng các cây tiêu tốn nước đang làm đất đai cạn kiệt, đẩy nhanh quá trình thoái hóa.

Để đối phó, nhóm của Loizides tham gia dự án thí điểm do EU tài trợ, sử dụng phân hữu cơ để phục hồi đất, tăng khả năng giữ nước và ngăn sa mạc hóa. Ông nhấn mạnh: “Cyprus đang ở tình trạng nghiêm trọng. Chúng ta cần sáng tạo và đổi mới để tồn tại”. Những nỗ lực này không chỉ cứu đất mà còn hướng đến nông nghiệp bền vững, giảm phụ thuộc vào khử mặn đắt đỏ.

Cuộc chiến chống hạn hán của Cyprus là lời cảnh báo cho thế giới về tác động của biến đổi khí hậu. Khử mặn, dù hiệu quả, không phải là giải pháp duy nhất. Chi phí cao, rủi ro môi trường và sa mạc hóa đòi hỏi cách tiếp cận toàn diện: từ nâng cao ý thức tiết kiệm nước, cải tiến nông nghiệp, đến tái sử dụng nước thải. Panayiotou kêu gọi: “Chúng ta phải xây dựng một nền văn hóa nước bền vững”.

Câu chuyện của Cyprus không chỉ là về một đảo quốc nhỏ bé mà còn là bài học toàn cầu. Khi hạn hán ngày càng lan rộng, từ Địa Trung Hải đến các khu vực khác, sự kết hợp giữa công nghệ và trách nhiệm môi trường sẽ quyết định tương lai. Nhà thờ Saint Nicholas giữa hồ cạn không chỉ là biểu tượng của khủng hoảng, mà còn là lời nhắc nhở rằng hành động hôm nay sẽ định hình ngày mai. Cyprus đang dẫn đầu với sự sáng tạo, nhưng liệu thế giới có kịp học hỏi trước khi quá muộn?