Hồi ức bão Katrina: Hành trình nhiếp ảnh ghi dấu hậu quả 20 năm sau

Hai mươi năm sau thảm họa bão Katrina – một trong những thảm họa thiên nhiên kinh hoàng nhất lịch sử Hoa Kỳ, những bức ảnh chụp hậu quả của cơn bão vẫn giữ nguyên sức mạnh lay động lòng người. Với hơn 1.833 người thiệt mạng và hàng tỷ USD thiệt hại, Katrina không chỉ phá hủy nhà cửa mà còn để lại những vết sẹo sâu đậm trong tâm hồn người dân New Orleans. Hai dự án nhiếp ảnh nổi bật từ Richard Sharum và các nhiếp ảnh gia của Associated Press (AP), được thực hiện nhân dịp kỷ niệm 20 năm, đã tái hiện nỗi đau, sự kiên cường và hành trình phục hồi của thành phố qua những góc nhìn đầy cảm xúc và ý nghĩa. Những hình ảnh này không chỉ là chứng nhân lịch sử mà còn là lời nhắc nhở về sức mạnh của ký ức và sự bền bỉ của con người.

Vào năm 2005, khi bão Katrina quét qua New Orleans, Richard Sharum chỉ là một sinh viên trẻ tuổi, mới chập chững bước vào thế giới nhiếp ảnh. Tám tháng sau thảm họa, khi các phương tiện truyền thông đã rời đi và thế giới dường như lãng quên, Sharum quyết định đến New Orleans để ghi lại những gì còn sót lại. “Tôi không thấy một nhiếp ảnh gia hay hãng truyền thông nào ở đó”, Sharum chia sẻ với PetaPixel. “Cả đất nước đã chuyển sự chú ý sang những thứ khác, nhưng tôi không ngờ rằng mức độ tàn phá vẫn kinh hoàng đến vậy”.

Credit: PetaPixel

Những gì Sharum chứng kiến là một New Orleans như “bối cảnh phim về ngày tận thế”. Những chiếc xe bị bẻ cong, mắc kẹt trên các đơn vị điều hòa không khí hoặc quấn quanh góc tòa nhà như lon nhôm cũ. Những con đường hoang tàn, không bóng người, không tiếng chim, chỉ còn những cái cây bị bão giật trơ trụi lá. Một bức ảnh đen trắng của ông ghi lại một chiếc xe lật ngược trên con đường đầy những ngôi nhà đổ nát, bên cạnh là một bức chân dung gia đình phai màu nằm giữa đống đổ vỡ – biểu tượng của sự mất mát không thể bù đắp. Một hình ảnh khác cho thấy một người dân lặng lẽ bước qua đống đổ nát, tay không, ánh mắt vô định, như đang đối diện với ký ức của chính mình.

Sharum cảm nhận rõ sự bất lực khi đối mặt với nỗi đau của người dân. Ông kể về một người đàn ông đi bộ giữa khu phố tan hoang, có lẽ lần đầu trở lại sau thảm họa. “Tôi không muốn làm phiền anh ấy”, Sharum nói. “Nhiệm vụ của tôi là chứng kiến và ghi lại – cho tương lai, dù khoảnh khắc đó dường như vô nghĩa và tuyệt vọng”. Những bức ảnh của ông, được tập hợp trong cuốn sách The Storm với 300 bản ký tên, không chỉ là tài liệu lịch sử mà còn là lời nhắc nhở về sự thờ ơ của xã hội khi ánh đèn truyền thông vụt tắt. Công trình của Sharum, có thể xem thêm trên trang web và Instagram của ông, là một lời kêu gọi nhìn lại những gì đã bị bỏ quên.

Trong khi Sharum tập trung vào sự tàn phá kéo dài sau thảm họa, dự án ảnh của Associated Press (AP) nhân dịp kỷ niệm 20 năm Katrina mang một góc nhìn độc đáo: kết nối quá khứ và hiện tại qua những bức ảnh “then-and-now.” Các nhiếp ảnh gia AP, dẫn đầu bởi Gerald Herbert, đã tái hiện những hình ảnh lịch sử từ năm 2005 bằng cách chiếu chúng lên chính những địa điểm nơi chúng được chụp, tạo nên một “cỗ máy thời gian trực quan” đầy ám ảnh.

Một bức ảnh của Rick Bowmer ghi lại hình ảnh Leonard Thomas, 23 tuổi, khóc bên bức tường chống lũ ở khu Lower Ninth Ward, nơi đê vỡ đã nhấn chìm thành phố. Hình ảnh này, được chiếu lại vào ngày 13 tháng 8 năm 2025, gợi lên nỗi đau không thể xóa nhòa. Một bức khác của Eric Gay khắc họa một người đàn ông đẩy xe đạp qua dòng nước lũ gần Superdome, được chiếu lên cùng địa điểm vào năm 2025, như một cánh cổng trở về quá khứ. Hay bức ảnh của Dave Martin về một ngôi mộ tạm bợ trên vỉa hè, che phủ một thi thể bị bỏ lại nhiều ngày, được chiếu lên chính góc phố đó, khiến người xem không khỏi rùng mình.

Dự án của AP không chỉ tái hiện sự tàn khốc của Katrina mà còn cho thấy sự phục hồi của New Orleans. Hình ảnh của Milvertha Hendricks, 84 tuổi, đứng dưới mưa bên ngoài Trung tâm Hội nghị Ernest N. Morial, được chiếu cạnh các bức tượng Mardi Gras, là minh chứng cho sức mạnh của cộng đồng vượt qua nghịch cảnh. Một bức ảnh khác của Gerald Herbert, chụp dấu hiệu FEMA ghi nhận cái chết của người chú Michael Harrison tại Bay St. Louis, Mississippi, được chiếu lên ngôi mộ của ông vào năm 2025, mang đến một tầng ý nghĩa cá nhân sâu sắc.

Những bức ảnh này, theo Ted Anthony của AP, không chỉ lưu giữ khoảnh khắc mà còn phóng đại sức mạnh của nơi chốn. “Trong một thế giới ngày càng ảo hóa, những địa điểm gắn liền với các sự kiện trọng đại vẫn giữ được sức mạnh gợi mở những cảm xúc sâu sắc nhất”, Anthony viết. Bằng cách đưa những hình ảnh từ tháng 8 năm 2005 trở lại tháng 8 năm 2025, dự án không chỉ cho thấy thảm họa mà còn khắc họa hành trình phục hồi và tiến bước của New Orleans.

Cả hai dự án của Sharum và AP đều nhấn mạnh vai trò của nhiếp ảnh tài liệu trong việc lưu giữ lịch sử và khơi gợi ký ức. Sharum, với góc nhìn của một sinh viên trẻ, ban đầu coi chụp chân dung là “phi đạo đức”, nhưng giờ đây nhận ra rằng chúng có thể là tài liệu mạnh mẽ. Những bức ảnh của ông, dù mang tính thẩm mỹ thô sơ, vẫn phản ánh trung thực cách ông nhìn thế giới – một thế giới đầy đau thương nhưng cũng tiềm tàng hy vọng.

Trong khi đó, dự án của AP sử dụng công nghệ hiện đại để tạo ra sự đối thoại giữa quá khứ và hiện tại, khiến người xem không chỉ nhớ về Katrina mà còn suy ngẫm về sự kiên cường của con người. Hình ảnh một chú chó poodle bám víu trên đống rác giữa dòng nước lũ, hay những người dân chen chúc chờ sơ tán trên xa lộ I-10, đều là những khoảnh khắc “đóng băng thời gian”, nhắc nhở chúng ta về sự mong manh của cuộc sống và sức mạnh của sự sống còn.

Hai mươi năm sau Katrina, những bức ảnh của Richard Sharum và AP không chỉ là tài liệu lịch sử mà còn là lời cảnh tỉnh về sự mong manh của con người trước thiên nhiên và sự thờ ơ của xã hội sau thảm họa. Sharum ghi lại một New Orleans bị lãng quên, nơi nỗi đau kéo dài nhiều tháng sau khi truyền thông rời đi. AP, với dự án “then-and-now,” mang quá khứ trở lại hiện tại, cho thấy cả sự tàn phá và hy vọng phục hồi. Cả hai đều chứng minh rằng nhiếp ảnh không chỉ là nghệ thuật mà còn là trách nhiệm – trách nhiệm ghi lại, chứng kiến và kể lại những câu chuyện mà thế giới không được phép quên.