AI có thể chiếm lĩnh thế giới không? Nỗi sợ DEI của Elon Musk thực sự là về điều gì?

“AI có thể chiếm lĩnh thế giới không?” là một trong những câu hỏi phổ biến nhất về trí tuệ nhân tạo. Nhưng liệu nó có thực sự liên quan đến AI? Hay thực chất, đó là một nỗi sợ hãi nguyên thủy mà chúng ta hiếm khi bàn đến?

“Giả sử AI được thiết kế để ưu tiên DEI (đa dạng, công bằng và hòa nhập), bạn biết đấy, sự đa dạng đến mức tất cả mọi thứ, nó có thể quyết định rằng có quá nhiều đàn ông nắm quyền và thực hiện hành động loại bỏ họ”, Elon Musk nói qua một cuộc gọi video đến Hội nghị Chính phủ Thế giới tại Dubai vào tuần trước.

Điều này có thể nghe như một nỗi lo sợ của một người đàn ông quyền lực. Nhưng liệu nỗi sợ DEI của Musk có chứa đựng một sự thật mà chúng ta đều phải đối mặt? Liệu chúng ta không hỏi “AI có thể chiếm lĩnh thế giới không?” vì sợ AI, mà vì chúng ta sợ sự hỗn loạn khi không ai kiểm soát?

Ảnh: Pexels

Nỗi sợ tự nhiên: “Làm thế nào để kiểm soát hỗn loạn?”

Trò chuyện với nhà lý thuyết truyền thông Douglas Rushkoff về cuốn sách vừa được tái bản của ông, Program Or Be Programmed, ông miêu tả công nghệ như “một sự kéo dài của nỗi sợ hãi của những người đàn ông da trắng thuộc địa đối với phụ nữ, nỗi sợ hãi đối với thiên nhiên, đối với mặt trăng, cảm xúc và bóng tối”.

Theo Rushkoff, câu hỏi thúc đẩy những người như Musk là: “Làm thế nào để chúng ta kiểm soát hỗn loạn?”.Họ muốn ngăn chặn các mô hình của thiên nhiên, những chu kỳ và bóng tối cảm xúc xảy ra. Và đó là điều họ nghĩ đến khi tạo ra công nghệ: “Ý tưởng kiểm soát thiên nhiên. Thống trị nó”.

Khi Musk nói rằng AI được điều khiển bởi DEI có thể quyết định loại bỏ những người đàn ông quyền lực, chúng ta dễ dàng tập trung vào phần “nỗi sợ của những người đàn ông da trắng thuộc địa đối với phụ nữ” trong phân tích của Rushkoff. Tuy nhiên, những câu hỏi thường gặp như “AI có thể chiếm lĩnh thế giới không?”, “AI có thể trở nên tự nhận thức không?” hay “Các công cụ phát hiện AI có thể sai không?” cho thấy rằng “những người đàn ông nắm quyền” không phải là những người duy nhất có mối quan hệ với công nghệ dựa trên sự sợ hãi.

“AI có thể chiếm lĩnh thế giới không?” – câu hỏi tiết lộ chúng ta nhiều hơn những gì chúng ta nghĩ

Mặc dù các câu hỏi chúng ta đặt ra cho AI đã trở thành trọng tâm trong nghiên cứu và giáo dục – vào năm 2023, từ “prompting” (đưa câu lệnh) thậm chí đã được đề cử là Từ của Năm của Oxford – chúng ta hiếm khi chú ý đến những câu hỏi mà chúng ta đặt ra về AI.

Nhưng việc nghiên cứu những câu hỏi chúng ta hỏi về công nghệ có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn không chỉ về AI, mà còn về chính bản thân chúng ta.

Trong bài viết năm 1955 của mình, “Man, A Questioning Being” (Con Người, Một Sinh Vật Hỏi Đáp), nhà thần kinh học Đức-Mỹ Erwin W. Straus đã viết rằng “các câu hỏi tiết lộ nhiều hơn cả giấc mơ, hoặc thậm chí còn hơn thế nữa”. Và cũng như những giấc mơ tiết lộ nhiều hơn về người mơ, câu hỏi cũng tiết lộ nhiều hơn về người đặt ra chúng, thay vì về nội dung của chúng.

Vậy, những câu hỏi chúng ta đặt ra về AI tiết lộ gì về chúng ta?

“AI có thể chiếm lĩnh thế giới không?” gọi mời những câu hỏi mới

Trong một bài viết trước đây trên Forbes, quan điểm của Giáo sư Neil Lawrence từ DeepMind cho rằng chúng ta, con người, thường xuyên tạo ra những phán đoán vội vàng khi cố gắng hiểu và giao tiếp với môi trường xung quanh. Một trong số đó là việc nhân cách hóa (anthropomorphize), nghĩa là chúng ta nghĩ về tất cả các thực thể thông minh khác như con người – gán cho chúng trí tuệ của chúng ta và giả định rằng chúng có những động cơ giống như chúng ta.

Câu hỏi như “AI có thể chiếm lĩnh thế giới không?” là một ví dụ điển hình về quan điểm của Lawrence. Và nó cho thấy một giả định mạnh mẽ rằng luôn có một ai đó hoặc một cái gì đó phải kiểm soát. Nếu không phải là Elon Musk hay một người đàn ông quyền lực khác, thì đó có thể là AI được thiết kế theo DEI. Ý tưởng rằng thế giới không thể và không nên được kiểm soát đơn giản là không phải là một lựa chọn.

Nhưng liệu chúng ta có thể đặt ra một câu hỏi khác không? Liệu thay vì hỏi “AI có thể chiếm lĩnh thế giới không?”, chúng ta có thể hỏi: Tại sao chúng ta lại nghĩ về thế giới như một thứ cần phải kiểm soát? Nhu cầu có ai đó hoặc cái gì đó phải nắm quyền bắt nguồn từ đâu? Và ai sẽ được lợi nếu chúng ta từ bỏ nỗi sợ hỗn loạn và chấp nhận điều mà không ai hoặc cái gì có thể chiếm lĩnh? Không phải bởi AI. Không phải bởi Elon Musk. Không phải bởi bất cứ ai hay bất kỳ thứ gì có quyền lực.

Ảnh: Pexels

Câu trả lời cho “AI có thể chiếm lĩnh thế giới không?”

Câu trả lời là không: AI không thể chiếm lĩnh thế giới. Luôn luôn có thiên nhiên, cảm xúc và bóng tối vượt ra ngoài tầm kiểm soát của công nghệ và những người xây dựng công nghệ. Nhưng giống như tất cả các công nghệ khác, AI có thể chiếm lĩnh cách chúng ta suy nghĩ và nói về thế giới. Và để tránh điều đó, chúng ta phải tập trung ít hơn vào nỗi sợ DEI của những người đàn ông quyền lực và nhiều hơn vào nỗi sợ ngăn cản tất cả chúng ta đặt ra những câu hỏi mạnh mẽ.

Hoặc như Rushkoff đã nói: “Chỉ có người nhận thức được sự lập trình mới có thể đặt câu hỏi tại sao nó lại được lập trình như vậy. Và sau đó chọn xem có tuân theo chương trình đó hay không”. Việc thay đổi câu hỏi “AI có thể chiếm lĩnh thế giới không?” thành những câu hỏi về lý do tại sao chúng ta lại đặt câu hỏi về AI như vậy là một cách tuyệt vời để bắt đầu xây dựng nhận thức đó.