California kiện chính quyền Trump để ngăn chặn các mức thuế quan mới

Ảnh: Damian Dovarganes/AP

Bang California đã nộp đơn kiện vào ngày thứ Tư, yêu cầu chặn các mức thuế quan diện rộng mà Tổng thống Donald Trump áp dụng đối với các đối tác thương mại nước ngoài. Bang này cáo buộc ông Trump đã lạm dụng quyền lực và gây thiệt hại tài chính nghiêm trọng cho cả bang và toàn nước Mỹ.

Tổng thống Trump đã áp mức thuế 10% đối với hàng hóa từ tất cả các quốc gia, và áp thuế cao hơn với các nước bị cho là đang dựng rào cản thương mại với hàng hóa Mỹ. Hầu hết các mức thuế này sau đó được tạm hoãn trong 90 ngày. Ông Trump cũng đã áp thuế lên tới 145% đối với hàng hóa từ Trung Quốc, ngoại trừ một số mặt hàng điện tử nhất định.

Phản ứng lại, Trung Quốc đã áp thuế 125% đối với hàng hóa từ Mỹ. Liên minh châu Âu cũng đã phê duyệt các mức thuế trả đũa, tuy nhiên hiện đang tạm hoãn triển khai.

Theo Hiến pháp Mỹ, Quốc hội mới là cơ quan có quyền áp đặt thuế. Luật mà ông Trump viện dẫn để ra các mức thuế mới – Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) – không cho phép tổng thống “đánh thuế mọi hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ một cách tùy tiện”, theo đơn kiện của bang California.

Trong đơn kiện, California viết: “Chính sách thuế mới của Tổng thống Trump đã gây ra tác động nghiêm trọng cho nền kinh tế, tạo ra hỗn loạn trên thị trường chứng khoán và trái phiếu, làm bốc hơi hàng trăm tỷ USD giá trị thị trường chỉ trong vài giờ, khiến các nhà đầu tư hoang mang và đẩy nước Mỹ đến nguy cơ suy thoái”.

Là nền kinh tế lớn thứ 5 thế giới và là bang nhập khẩu hàng hóa nhiều nhất tại Mỹ, California cho biết mình đang phải gánh chịu phần thiệt hại quá lớn từ các mức thuế này.

Ảnh: Pool/Associated Press

Thuế quan có thể khiến 12 cảng lớn của California bị tê liệt – những cảng này xử lý 40% lượng hàng nhập khẩu vào Mỹ và mang lại nguồn thu thuế ổn định cho bang. Ngoài ra, các biện pháp trả đũa từ Trung Quốc và các nước khác có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến xuất khẩu nông sản của California, vốn đạt 23,6 tỷ USD trong năm 2022, và có thể khiến hàng ngàn người mất việc, theo nội dung đơn kiện.

Phản hồi lại, phát ngôn viên Nhà Trắng Kush Desai cho rằng Thống đốc California Gavin Newsom nên tập trung giải quyết các vấn đề trong bang như tội phạm, người vô gia cư và giá cả leo thang, thay vì cố ngăn cản các chính sách thuế quan của ông Trump.

Desai nói: “Chính quyền Trump cam kết sử dụng mọi công cụ có thể – từ thuế quan đến đàm phán – để giải quyết tình trạng khẩn cấp quốc gia đang làm suy yếu nền công nghiệp nước Mỹ và khiến công nhân Mỹ tụt lại phía sau”.

Trong các sắc lệnh hành pháp về thuế quan, ông Trump viện dẫn các luật như IEEPA, cho phép tổng thống có quyền đặc biệt để đối phó với các mối đe dọa bất thường hoặc nghiêm trọng đối với nước Mỹ. Ông cho rằng thâm hụt thương mại của Mỹ với thế giới là một tình trạng khẩn cấp quốc gia, làm suy giảm năng lực sản xuất trong nước và khiến Mỹ phụ thuộc vào các đối thủ nước ngoài.

Trong đơn kiện gửi lên tòa án liên bang tại San Francisco, Thống đốc Gavin Newsom và Bộ trưởng Tư pháp bang California Rob Bonta (cùng thuộc Đảng Dân chủ) đã yêu cầu thẩm phán ra lệnh ngăn Bộ An ninh Nội địa và Cơ quan Hải quan & Biên phòng Mỹ thi hành các mức thuế này.

Chính quyền Trump hiện đang phải đối mặt với ba vụ kiện tương tự:

• Một vụ tại Tòa án Thương mại Quốc tế ở New York do tổ chức bảo vệ doanh nghiệp Liberty Justice Center đệ đơn nhằm chặn toàn bộ các mức thuế.
• Một vụ tại tòa án liên bang Florida do một chủ doanh nghiệp nhỏ khởi kiện để phản đối thuế đánh vào hàng Trung Quốc.
• Vụ thứ ba được đệ đơn tại Montana bởi người dân tộc Blackfeet – một bộ tộc bản địa sống ở Montana và tỉnh Alberta (Canada) – để phản đối thuế quan của Trump đánh vào hàng hóa từ Canada.

Các chuyên gia cho rằng cơ sở pháp lý cho các mức thuế của ông Trump là rất yếu, vì luật IEEPA chỉ được dùng để đối phó với các mối đe dọa thực sự bất thường và nghiêm trọng đối với Hoa Kỳ.

Stratos Pahis, giáo sư luật thương mại quốc tế tại Trường Luật Brooklyn, nhận định: “Rất khó để hiểu hoàn cảnh hiện tại là ‘bất thường và nghiêm trọng’ theo đúng nghĩa của luật định. Những từ ngữ đó nằm trong luật, và chúng phải có ý nghĩa rõ ràng”.