Châu Phi thúc đẩy hệ thống thanh toán nội khối nhằm giảm phụ thuộc vào USD

Theo Reuters, châu Phi đang hiện thực hóa mục tiêu lâu dài về hệ thống thanh toán nội địa để giảm chi phí thương mại và bớt phụ thuộc vào đồng USD. Hệ thống PAPSS (Pan- African Payments and Settlements System), khởi điểm năm 2022 với 10 ngân hàng tại 15 quốc gia, hiện đã kết nối tới 150 ngân hàng thương mại. Mục tiêu là giảm mạnh phí giao dịch xuyên biên giới từ mức 10 – 30% trong hệ thống USD đôi khi lên tới 30%, xuống còn khoảng 1% tiết kiệm khoảng 5 tỷ USD mỗi năm cho lục địa.

Các chuyên gia nhấn mạnh rằng đây không phải là động thái phi USD hoá toàn diện mà việc này nhằm giải quyết tình trạng nghẽn mạch nguồn cung ngoại tệ thứ ba và chi phí quá cao trong thanh toán nội khối. Ví dụ, PAPSS cho phép hai bên giao dịch giữa Zambia và Kenya thanh toán bằng đồng nội tệ tương ứng mà không qua USD trung gian.

Tuy nhiên, kế hoạch này đang chịu sức ép lớn từ Mỹ. Tổng thống Donald Trump bênh vực đồng USD như quốc tệ toàn cầu và cảnh báo rằng bất kỳ quốc gia nào cố gắng rút lui đều sẽ chịu đòn trả đũa thuế tới 100%. Trong lúc PAPSS được thúc đẩy tại G20 mà Nam Phi đăng cai, căng thẳng giữa xu hướng tài chính Trung Quốc – Nga và lập trường của Mỹ khiến động lực châu Phi vừa mang tính kinh tế lại vừa bị chi phối bởi chính sách địa chính trị.

Châu Phi đang bước vào giai đoạn chuyển đổi hệ thống tài chính nội khối bằng PAPSS, giảm chi phí và thời gian giao dịch, đồng thời xóa bỏ sự độc quyền của hệ thống banking toàn cầu dựa trên USD. Việc tiết kiệm 5 tỷ USD mỗi năm là một tín hiệu đáng kể cho tăng cường hợp tác nội khối.

Dù vậy, chính sách của Mỹ dưới thời Trump cho thấy việc bảo vệ vai trò đồng USD sẽ tạo áp lực ngoại lực mạnh lên các nỗ lực phi USD hoá. Các nước châu Phi sẽ phải cân bằng lợi ích kinh tế với rủi ro về quan hệ thương mại toàn cầu nếu họ đi quá xa.