Cựu giáo sư Harvard từng bị kết tội liên quan đến Trung Quốc bất ngờ gia nhập Đại học Thanh Hoa

Ngày 1/5, giới học thuật quốc tế xôn xao trước thông tin Giáo sư Charles Lieber – cựu trưởng khoa Hóa và Sinh hóa tại Đại học Harvard, người từng bị kết tội liên quan đến việc che giấu quan hệ hợp tác với Trung Quốc – đã chính thức gia nhập Đại học Thanh Hoa (Trung Quốc) với vai trò giảng dạy và nghiên cứu.

Ảnh: AP

Giáo sư Lieber từng là một trong những nhà khoa học hàng đầu của Mỹ trong lĩnh vực công nghệ nano, đồng thời là tâm điểm của chiến dịch “China Initiative” do Bộ Tư pháp Hoa Kỳ phát động dưới thời chính quyền Donald Trump, với mục tiêu ngăn chặn các hành vi gián điệp công nghiệp và đánh cắp công nghệ.

Ông bị bắt giữ vào năm 2020 và bị kết tội năm 2021 vì khai man với chính quyền liên bang Mỹ về khoản tiền mà ông nhận được từ chương trình “Ngàn nhân tài” của Trung Quốc, đồng thời không kê khai các khoản thu nhập từ Đại học Công nghệ Vũ Hán. Dù bị kết án nhưng ông không phải chịu án tù giam và vẫn tiếp tục được một số tổ chức học thuật ở nước ngoài quan tâm.

Trên trang web chính thức, Đại học Thanh Hoa xác nhận Giáo sư Lieber sẽ tham gia vào chương trình phát triển công nghệ sinh học và vật liệu nano, đồng thời hợp tác với các nhóm nghiên cứu trẻ tại Trung Quốc. Đây là lần đầu tiên một học giả phương Tây từng bị kết tội tại Mỹ vì các vấn đề liên quan đến Trung Quốc quay trở lại hệ thống giáo dục đại học Trung Quốc với vị trí nổi bật.

Theo một số nhà phân tích, quyết định của Đại học Thanh Hoa không chỉ mang tính học thuật mà còn là một động thái biểu tượng phản ánh sự cạnh tranh khoa học – công nghệ ngày càng gay gắt giữa Trung Quốc và phương Tây, đặc biệt là trong bối cảnh Washington tiếp tục siết chặt các hạn chế chuyển giao công nghệ cao.

Việc Giáo sư Lieber gia nhập Đại học Thanh Hoa đã gây ra nhiều phản ứng trái chiều. Một số ý kiến cho rằng đây là bước đi “dũng cảm” và “thực dụng” của Trung Quốc nhằm thu hút chất xám và tận dụng chuyên môn của những nhà khoa học bị gạt bỏ tại phương Tây. Trong khi đó, các chuyên gia tại Mỹ cảnh báo rằng động thái này có thể tạo tiền lệ xấu và làm suy yếu các nỗ lực bảo vệ an ninh công nghệ quốc gia.

Tuy nhiên, theo các nhà quan sát độc lập, vụ việc Charles Lieber một lần nữa cho thấy sự phức tạp và căng thẳng trong mối quan hệ học thuật – công nghệ giữa hai siêu cường, nơi ranh giới giữa hợp tác và cạnh tranh ngày càng mong manh.