Ghana thiệt hại 11,4 tỷ USD do buôn lậu vàng, chủ yếu chảy về UAE

Theo Reuters, báo cáo của tổ chức phi chính phủ Swissaid công bố ngày 16/6/2025 cho thấy Ghana đã bị thất thu khoảng 11,4 tỷ USD trong vòng 5 năm do tình trạng buôn lậu vàng, với khoảng 229 tấn vàng chênh lệch giữa số liệu xuất khẩu chính thức và số lượng nhập khẩu ghi nhận ở các quốc gia như UAE. Phần lớn lượng vàng này được đưa lậu thông qua các chuyến bay dân dụng, đặc biệt là đến Dubai với các tuyến trung gian qua Togo, Burkina Faso và Mali.

Thuế dành cho vàng thô, bắt đầu áp dụng ở mức 3% từ năm 2019 đã khiến nguồn xuất khẩu chính thức giảm mạnh và tạo đà cho hoạt động buôn lậu. Ghana đã giảm thuế xuống còn 1,5% vào năm 2022 và dỡ bỏ hoàn toàn vào năm 2023 giúp xuất khẩu hợp pháp hồi phục, nhưng vẫn còn khoảng 34 tấn vàng sản xuất năm 2023 khai thái bất hợp pháp.

Tổng cộng, Ghana đạt doanh thu 11,6 tỷ USD từ xuất khẩu vàng hợp pháp trong năm 2024, đồng thời thực hiện một loạt cải cách để quản lý tốt hơn lĩnh vực này. Tuy nhiên, tình trạng buôn lậu vẫn tồn tại, phần nào phản ánh thách thức chung trên toàn châu Phi, nơi hoạt động khai thác thủ công nhỏ lẽ (artisanal) đang tiếp tay cho tội phạm tổ chức và xung đột, dù Dubai đã áp dụng một số biện pháp kiểm soát nhưng hiệu quả vẫn hạn chế.

Tiêu hao này không chỉ gây thất thoát tài chính nặng nề mà còn kéo theo hệ lụy về an ninh và phát triển đất nước. Việc vàng buôn lậu từ Ghana đổ về UAE rồi được tinh chế lại ở Dubai trước khi tái xuất khẩu khiến quá trình truy xuất nguồn gốc trở nên khó kiểm chứng, nhất là khi các thương hiệu quốc tế như LBMA vẫn chưa thể đảm bảo nguồn gốc sạch.

Việc Ghana thiết lập Gold Board với mục tiêu kiểm soát từ thượng nguồn đến hạ nguồn, cùng với xóa bỏ thuế nhằm khuyến khích khai thác hợp pháp là bước đi quan trọng để hạn chế nạn buôn lậu nhưng cần nhanh chóng thực thi và giám sát thực chất.