Giá gạo Nhật Bản tăng đột biến, các biện pháp khẩn cấp không thể xóa tan lo ngại

Giá gạo tại Nhật Bản đã tăng gấp đôi kể từ năm ngoái, khiến chính phủ nhanh chóng triển khai các gói giải pháp khẩn cấp như mở kho dự trữ và tăng cường nhập khẩu. Tuy nhiên, những biện pháp này vẫn chưa đủ để ổn định nguồn cung và giá cả, trong bối cảnh nông dân, người tiêu dùng và chính trị gia đều lo ngại trước chu kỳ này.

Ảnh: JIJI 

Theo Reuters, giá bán lẻ gạo đã tăng gấp đôi kể từ năm ngoái sau một năm thu hoạch kém (2023), chịu ảnh hưởng của đợt nắng nóng cực đoan và một trận động đất “megaquake” cách đây vài tháng gây ra tình trạng mua tích trữ số lượng lớn gạo do người dân hoảng loạn. Dữ liệu cho thấy từ giữa năm ngoái nguồn dự trữ gạo đã cạn nhanh, dẫn đến mức thiếu hụt khoảng 400.000 tấn vào tháng 8/2024.

Lần đầu tiên kể từ nhiều thập kỷ, Chính phủ Nhật đã mở kho dự trữ khẩn cấp từ đầu tháng 2/2025. Tuy nhiên, việc phân phối qua hệ thống hợp tác xã nông nghiệp (JA) gặp rủi ro thủ công và chậm chạp khiến gạo chưa đến tay người tiêu dùng đúng thời điểm. Mãi đến cuối tháng 5, Bộ trưởng Nông nghiệp mới thay đổi chiến lược, ký hợp đồng trực tiếp với các siêu thị để cung cấp gạo với giá khoảng 2000 yên/5kg – thấp hơn một nửa so với giá bán lẻ hiện tại.

Kể từ cuối tháng 5, giá gạo bán lẻ đã giảm tuần thứ ba liên tiếp, còn khoảng 4176 yên/5kg (giảm 48 yên so với tuần trước), nhưng vẫn gấp đôi so với cùng kỳ năm trước và cao hơn mục tiêu 3000–4000 yên mà Thủ tướng Ishiba đặt ra. Các mức thuế nhập khẩu cao (341 yên/kg với gạo thường) vốn hạn chế nguồn nhập khẩu. Nhưng khủng hoảng hiện nay khiến lượng nhập khẩu tăng vọt, chủ yếu từ Mỹ, vượt xa hạn ngạch miễn thuế WTO 770.000 tấn.

Việc buông bỏ chỉ số dự báo sản lượng truyền thống và áp dụng công nghệ như vệ tinh, trí tuệ nhân tạo vào khảo sát đất đai được Bộ trưởng Koizumi công bố nhằm “nâng cao độ chính xác của chính sách nông nghiệp”. Tuy nhiên, các chuyên gia như từ East Asia Forum tố chính sách hiện tại là “lộ trình không đủ để giải quyết triệt để” và đưa ra lời khuyên thúc đẩy thị trường gạo linh hoạt hơn, thay vì chỉ trông cậy vào dự trữ khẩn cấp .

Khủng hoảng giá gạo hiện nay không chỉ là phản ứng tức thời trước biến động thời tiết và tai họa thiên nhiên mà còn bộc lộ những hạn chế trong hệ thống quản trị dự trữ và chuỗi cung ứng nông nghiệp của Nhật Bản. Mặc dù chính phủ đã có động thái phân phối nhanh gạo dự trữ và khuyến khích nhập khẩu, nhưng để giá ổn định lâu dài, cần cải cách chính sách nông nghiệp, tăng cường khả năng thị trường hóa và đầu tư tối ưu trong sản xuất.

Trong bối cảnh chính trị căng thẳng và có nhiều biến động kinh tế – xã hội, việc giải quyết khủng hoảng gạo này sẽ trở thành tiêu điểm quan trọng trong chiến dịch bầu cử và hướng đi chính sách lâu dài của Nhật Bản.