Hoa Kỳ sắp bắt tay vào một cuộc thử nghiệm kinh hoàng về tình trạng vô quốc tịch hàng loạt

Một quyết định mang tính bước ngoặt từ Tòa án Tối cao Hoa Kỳ đã mở đường cho việc thực thi một sắc lệnh hành pháp gây tranh cãi sâu sắc, có khả năng đẩy hàng chục nghìn trẻ em sinh ra trên đất Mỹ vào tình trạng vô quốc tịch – dù các em hoàn toàn hội đủ điều kiện được công nhận là công dân Hoa Kỳ.

Trong phán quyết 6–3 theo ranh giới tư tưởng, Tòa án Tối cao Hoa Kỳ tuyên bố rằng các thẩm phán liên bang không còn quyền ban hành lệnh cấm trên toàn quốc đối với các chính sách liên bang gây tranh cãi. Điều này tạo điều kiện cho Sắc lệnh Hành pháp 14160 – do cựu Tổng thống Donald Trump ký vào tháng 1 – bắt đầu có hiệu lực. Sắc lệnh yêu cầu các cơ quan liên bang ngừng công nhận quyền công dân của trẻ em sinh ra tại Mỹ có cha mẹ không có giấy tờ hợp pháp hoặc chỉ cư trú tạm thời.

Tòa không đưa ra phán quyết về tính hợp hiến của sắc lệnh, mà giới hạn phạm vi bảo vệ chỉ còn dành cho những người trực tiếp khởi kiện. Điều này đồng nghĩa rằng chính sách vẫn có thể được áp dụng trên diện rộng, miễn là người bị ảnh hưởng không tham gia kiện tụng – một điều gần như bất khả thi với nhiều gia đình nhập cư nghèo.

Trong thực tế sắp xảy ra, hai đứa trẻ sinh ra cùng lúc ở hai bang khác nhau có thể có số phận hoàn toàn trái ngược. Một em sinh ở California – nơi chính quyền tiểu bang phản đối EO 14160 – vẫn sẽ được cấp giấy khai sinh và quyền công dân. Trong khi đó, một em sinh tại Texas, Georgia hoặc Indiana có thể không bao giờ nhận được giấy tờ xác nhận thân phận, sống trong im lặng pháp lý và bị loại khỏi hệ thống xã hội.

Tình trạng này không đơn thuần là sự chậm trễ hành chính. Một đứa trẻ không được công nhận sẽ không thể đến trường, không đủ điều kiện nhận Medicaid, không được tiêm chủng định kỳ, không được tham gia các chương trình hỗ trợ dinh dưỡng, và không thể xin bằng lái xe khi trưởng thành. Từ thời thơ ấu đến lúc bước vào đời, những cánh cửa pháp lý và xã hội sẽ dần đóng lại – chỉ vì một tờ giấy không bao giờ đến.

Với hơn 4,4 triệu trẻ em sinh ra tại Mỹ đang sống trong các gia đình có ít nhất một cha mẹ không có giấy tờ hợp pháp, tác động của sắc lệnh có thể lan rộng nhanh chóng. Phần lớn các em chưa từng rời khỏi nước Mỹ, cũng không đủ điều kiện để được công nhận là công dân của quốc gia xuất thân của cha mẹ.

Không giống như việc thay đổi luật, EO 14160 sử dụng chiến thuật hành chính để “trì hoãn” hoặc “lặng lẽ từ chối xử lý” các loại giấy tờ căn bản như giấy khai sinh, số an sinh xã hội hay hộ chiếu. Đây là cách thức vô hiệu hóa quyền công dân mà không cần công khai tuyên bố. Hệ quả: sự tồn tại hợp pháp của một con người bị phủ nhận qua im lặng và trì hoãn.

Một số bang và thành phố có thể thực hiện các biện pháp khẩn cấp: triển khai thẻ ID địa phương, cung cấp hỗ trợ pháp lý miễn phí, ban hành quy định cấp giấy tờ không phụ thuộc vào tình trạng nhập cư. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, đây chỉ là giải pháp tình thế, không thể thay thế các bảo đảm ở cấp liên bang. Trong khi đó, Quốc hội – nơi có quyền lập pháp rõ ràng – vẫn đang bị chia rẽ sâu sắc và khó có khả năng đưa ra luật bảo vệ quyền công dân sinh ra tại Mỹ trong tương lai gần.

Vấn đề không còn là chính sách. Đây là câu hỏi sâu sắc về bản sắc và giá trị quốc gia: Liệu chúng ta có còn tin rằng việc sinh ra trên đất Mỹ đồng nghĩa với quyền được thuộc về nơi này? Hay sẽ chấp nhận một tương lai mà quyền công dân bị quyết định bởi giấy tờ, chính trị và sự im lặng của hệ thống? Với hàng nghìn trẻ em sắp chào đời trong mùa hè này – và những năm tới – câu trả lời sẽ không chỉ là lý thuyết pháp lý. Đó sẽ là cuộc đời thực, bị định hình bởi những thứ các em không thể có.

Theo Yahoo News