Không còn ai chiến thắng: Cuộc chiến giá cả ở Trung Quốc và hệ lụy quốc tế

Theo South China Morning Post đưa tin ngày 1/6/2025, trong những năm gần đây thuật ngữ “involution” (nội quyển内卷 – tạm dịch: vòng xoáy cạnh tranh tự hủy) đã nổi lên như một biểu tượng của áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt trong xã hội và nền kinh tế Trung Quốc. Ban đầu, đây chỉ là khái niệm được giới học thuật sử dụng để mô tả hiện tượng lao động thừa, nhưng giờ đây nó đã trở thành một từ khóa phổ biến trong công luận và là dấu hiệu đáng báo động về tính bền vững của mô hình phát triển hiện tại.

Một ví dụ rõ ràng về “involution” là cuộc chiến giảm giá khốc liệt trong ngành công nghiệp xe điện Trung Quốc. Hãng BYD – một trong những nhà sản xuất xe điện hàng đầu, gần đây đã công bố mức giảm giá lên tới 34% cho 22 mẫu xe, đưa mẫu Seagull chỉ còn 55.800 nhân dân tệ (tương đương khoảng 7.750 USD). Đây là một mức giá quá rẻ so với chi phí sản xuất, nhưng là cách mà BYD buộc phải làm để duy trì thị phần trong một thị trường đã gần như bão hòa.

Không chỉ dừng ở ngành ô tô, các ông lớn công nghệ như Meituan hay JD.com cũng đang lao vào cuộc chiến khuyến mãi không hồi kết trong mảng giao hàng, hậu cần và thương mại điện tử. Họ đua nhau tung ra các chính sách ưu đãi cực mạnh, ngay cả khi điều này đồng nghĩa với việc giảm lợi nhuận về gần mức 0 hoặc âm. Theo nhận định của South China Morning Post, tình trạng cạnh tranh theo kiểu “đốt tiền” đang tạo ra một hệ sinh thái kinh doanh méo mó, nơi các công ty không còn đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) mà thay vào đó tập trung hoàn toàn vào việc hạ giá và mở rộng quy mô bằng mọi giá. Điều này khiến đổi mới bị trì trệ, chất lượng sản phẩm có nguy cơ giảm sút và nhân viên phải chịu khối lượng công việc khổng lồ với áp lực cực lớn, nhưng đổi lại là mức lương không tương xứng.

Đây là một vòng xoáy không lối thoát: khi tất cả đều giảm giá để tồn tại, người đi sau buộc phải giảm nhiều hơn, dẫn đến việc thị trường bị rút cạn tài nguyên và tinh thần cạnh tranh lành mạnh biến mất. Cuối cùng, không có ai thực sự chiến thắng trong cuộc đua này, cả người tiêu dùng, doanh nghiệp lẫn nền kinh tế.

Một khía cạnh khác khiến tình trạng này trở nên đáng lo ngại là ảnh hưởng lan tỏa ra toàn cầu. Việc các công ty Trung Quốc hạ giá mạnh khiến các doanh nghiệp quốc tế gặp khó trong việc cạnh tranh, đặc biệt là ở những thị trường đang phát triển hoặc các lĩnh vực có rào cản kỹ thuật thấp. Các nhà sản xuất ô tô từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức hay Mỹ buộc phải giảm giá hoặc rút lui khỏi thị trường Trung Quốc, từ đó tạo ra những làn sóng thay đổi cấu trúc thị trường toàn cầu.

Không chỉ vậy, sự cạnh tranh phi lý cũng ảnh hưởng đến tâm lý đầu tư: các nhà đầu tư nước ngoài bắt đầu lo lắng về khả năng sinh lời trong một môi trường mà lợi nhuận bị coi nhẹ và chiến lược sống còn chỉ đơn giản là “cầm cự đến cùng”. Trong bối cảnh địa chính trị phức tạp và chuỗi cung ứng toàn cầu đang tìm cách dịch chuyển, đây là yếu tố có thể khiến các quyết định đầu tư bị trì hoãn hoặc thay đổi đột ngột.

Ngay cả các cơ quan truyền thông nhà nước như Nhân dân Nhật báo cũng đã bắt đầu lên tiếng cảnh báo về “nội quyển 内卷” cho thấy đây không còn là vấn đề được xem nhẹ. Tuy nhiên, việc điều chỉnh mô hình tăng trưởng và đưa các ngành công nghiệp về lại quỹ đạo bền vững sẽ không dễ dàng. South China Morning Post cho rằng nếu không có sự thay đổi về chính sách vĩ mô và khuyến khích đổi mới thực chất, vòng xoáy “involution” sẽ tiếp tục mở rộng, kéo theo sự mất cân bằng kinh tế trong nước và tạo ra những “sóng ngầm” thương mại, tài chính trên toàn cầu.