Khủng hoảng tẩy trắng san hô toàn cầu lan rộng sau năm nóng nhất lịch sử, các nhà khoa học cảnh báo

Hơn 4/5 diện tích rạn san hô trên toàn thế giới đã bị ảnh hưởng bởi hiện tượng tẩy trắng hàng loạt nghiêm trọng, do nhiệt độ đại dương tăng cao kỷ lục, khiến nhiều rạn san hô từng rực rỡ sắc màu giờ trở nên trắng bệch như ma, theo thông tin từ các tổ chức khoa học công bố hôm thứ Tư.

Ảnh: Brett Monroe Garner/Getty Images

Tẩy trắng san hô là gì?

Hiện tượng này xảy ra khi nhiệt độ nước biển thay đổi bất thường, khiến san hô đẩy các loài tảo cộng sinh sống trong mô của chúng ra ngoài. Tảo này không chỉ tạo màu sắc cho san hô mà còn cung cấp chất dinh dưỡng thiết yếu. Không có tảo, san hô sẽ yếu dần và chết.

Đây là sự kiện tẩy trắng san hô hàng loạt lần thứ tư được ghi nhận trên toàn cầu – lần đầu tiên được tuyên bố cách đây một năm – và hiện chưa có dấu hiệu chậm lại. Trái lại, theo Tổ chức Sáng kiến Rạn san hô Quốc tế (ICRI) và dữ liệu từ Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA), đợt tẩy trắng lần này đã trở thành đợt lan rộng nhất từ trước đến nay. Tính đến tháng 3 năm 2025, 84% các vùng rạn san hô, từ Ấn Độ Dương, Đại Tây Dương đến Thái Bình Dương, đã chịu sức ép nhiệt nghiêm trọng trong thời gian đủ dài để gây tẩy trắng.

Năm 2024 – Năm nóng nhất lịch sử

Năm 2024 là năm nóng nhất được ghi nhận từ trước đến nay, nhiệt độ trung bình toàn cầu vượt ngưỡng 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp – một cột mốc cảnh báo trong biến đổi khí hậu. Điều này đã dẫn đến nhiệt độ đại dương tăng chưa từng có và gấp ba lần số lượng đợt sóng nhiệt đại dương kỷ lục so với trước đây.

“Quy mô và mức độ nghiêm trọng của sức ép nhiệt thật sự gây sốc”, nhà khoa học biển Melanie McField làm việc ở vùng biển Caribbean chia sẻ. “Một số rạn san hô từng được cho là khá kiên cường, nay cũng đã bị chết một phần vào năm 2024”.

“Tẩy trắng san hô luôn tạo cảm giác rợn người – như thể có một lớp tuyết trắng im lặng phủ xuống rạn san hô vậy”, bà nói thêm.

Các sự kiện tẩy trắng trước đây:

• Năm 1998: ảnh hưởng đến 21% rạn san hô toàn cầu.
• Năm 2010: 37%.
• Giai đoạn 2014–2017: 68%.

Ảnh: Brett Monroe Garner/Getty Images

Biến đổi khí hậu và El Niño là nguyên nhân chính

Các nhà sinh vật học biển đã cảnh báo ngay từ đầu năm 2024 rằng các rạn san hô trên toàn cầu đang đứng trước nguy cơ tẩy trắng hàng loạt. Nguyên nhân là sự kết hợp giữa biến đổi khí hậu do con người gây ra và hiện tượng El Niño, khiến nhiệt độ đại dương dọc xích đạo và khu vực Thái Bình Dương tăng cao bất thường.

Một chút hy vọng le lói… nhưng không kéo dài

Vào tháng 12/2024, hiện tượng La Niña nhẹ – vốn thường mang lại nhiệt độ đại dương mát hơn – đã khiến giới khoa học hy vọng rằng san hô có thể hồi phục. Nhưng hiện tượng này chỉ kéo dài ba tháng.

Thay vào đó, tình trạng tẩy trắng tiếp tục lan rộng, theo ông Derek Manzello, điều phối viên chương trình Coral Reef Watch của NOAA.
Quần đảo Solomon và Papua New Guinea mới đây cũng đã được thêm vào danh sách 82 quốc gia và vùng lãnh thổ ghi nhận tình trạng tẩy trắng san hô do nhiệt độ nước quá cao.

Mất nhiều năm để đánh giá đầy đủ hậu quả

Các nhà khoa học cho biết sẽ mất nhiều năm để xác định mức độ tổn thất san hô toàn cầu, nhưng họ đã chứng kiến cái chết hàng loạt của san hô tại nhiều khu vực như Caribbean, Biển Đỏ và dọc Rạn san hô Great Barrier (Úc).

Hiện tượng tẩy trắng san hô là dấu hiệu rõ rệt về ảnh hưởng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu. Nếu không có những hành động quyết liệt để giảm phát thải khí nhà kính và hạ nhiệt độ đại dương, hệ sinh thái rạn san hô – vốn cực kỳ quan trọng cho đa dạng sinh học biển và sinh kế của hàng trăm triệu người – có thể không còn tồn tại trong tương lai gần.