Khủng hoảng y tế HIV tại Nam Phi sau khi Mỹ cắt giảm viện trợ

Nam Phi, quốc gia có tỷ lệ nhiễm HIV cao nhất thế giới với khoảng 8,5 triệu người sống chung với virus, đang đối mặt với khủng hoảng y tế nghiêm trọng sau khi chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đột ngột cắt giảm viện trợ từ chương trình PEPFAR. Động thái này đã khiến hàng loạt phòng khám đóng cửa, hàng nghìn nhân viên y tế mất việc và hàng triệu bệnh nhân có nguy cơ gián đoạn điều trị.

Ảnh: Reuters 

Từ đầu năm 2025, chính quyền Mỹ đã đình chỉ gần như toàn bộ viện trợ nước ngoài, bao gồm cả chương trình PEPFAR, vốn chiếm khoảng 17% ngân sách phòng chống HIV của Nam Phi. Hơn 15.000 nhân viên y tế, bao gồm tư vấn viên, nhân viên nhập liệu và hỗ trợ kỹ thuật, đã bị sa thải. Nhiều phòng khám do các tổ chức phi chính phủ vận hành, như OUT ở Johannesburg hay các trung tâm chăm sóc cộng đồng tại KwaZulu-Natal, đã phải đóng cửa.

Việc cắt giảm viện trợ đã dẫn đến sự sụt giảm đáng kể trong việc xét nghiệm và giám sát tải lượng virus HIV, đặc biệt là ở phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh. Dữ liệu từ Dịch vụ Phòng thí nghiệm Quốc gia Nam Phi cho thấy, trong tháng 4, số lượng xét nghiệm tải lượng virus ở nhóm này đã giảm hơn 20% so với tháng trước.

Các chuyên gia y tế cảnh báo rằng, việc gián đoạn điều trị và thiếu hụt dịch vụ y tế có thể dẫn đến sự gia tăng các ca nhiễm HIV mới và tử vong liên quan đến AIDS. Một nghiên cứu gần đây ước tính rằng, nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời, Nam Phi có thể ghi nhận thêm khoảng 601.000 ca tử vong và 501.000 ca nhiễm HIV mới trong thập kỷ tới.

Đặc biệt, các nhóm dân cư dễ bị tổn thương như cộng đồng LGBTQ+, người sử dụng ma túy và phụ nữ trẻ đang chịu ảnh hưởng nặng nề. Nhiều chương trình cung cấp thuốc dự phòng PrEP và dịch vụ giảm hại đã bị đình chỉ, khiến nguy cơ lây nhiễm HIV trong các nhóm này gia tăng.

Trước tình hình khẩn cấp, Bộ Y tế Nam Phi đã phối hợp với các tổ chức quốc tế như UNAIDS và WHO để phát động chiến dịch “Close the 1.1 Million Gap”, nhằm thu hẹp khoảng cách trong điều trị HIV cho 1,1 triệu người chưa được tiếp cận dịch vụ. Chính phủ cũng đang tìm kiếm nguồn tài trợ thay thế từ khu vực tư nhân và các tổ chức quốc tế để bù đắp khoản thiếu hụt 440 triệu USD do Mỹ cắt giảm.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, việc huy động nguồn lực trong nước và đa dạng hóa nguồn tài trợ quốc tế là cần thiết để đảm bảo tính bền vững của chương trình phòng chống HIV tại Nam Phi trong tương lai.

Việc Mỹ cắt giảm viện trợ đã đặt Nam Phi vào tình thế khó khăn trong cuộc chiến chống HIV/AIDS. Để tránh những hậu quả nghiêm trọng về y tế và xã hội, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, cộng đồng quốc tế và các tổ chức xã hội dân sự trong việc tìm kiếm giải pháp và nguồn lực thay thế.