Kịch bản nào cho Iran hậu Ayatollah nếu chiến tranh với Israel làm chế độ sụp đổ?

Trong bối cảnh căng thẳng leo thang giữa Iran và Israel, giới phân tích quốc tế bắt đầu đặt ra câu hỏi: Điều gì sẽ xảy ra nếu chính quyền thần quyền tại Tehran sụp đổ sau một cuộc chiến lớn?

Theo nhận định từ nhiều chuyên gia chính trị và quân sự, một loạt kịch bản có thể diễn ra, từ đảo chính nội bộ, nổi dậy dân sự, đến sự can thiệp hoặc hỗ trợ của các lực lượng lưu vong nhằm thành lập một chính phủ lâm thời.

Một trong những kịch bản được nhắc đến nhiều nhất là khả năng một chỉ huy cao cấp trong Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) nắm quyền điều hành đất nước thông qua một cuộc đảo chính được dàn dựng từ bên trong. Sự thay đổi này có thể giữ lại cấu trúc nhà nước hiện tại nhưng chuyển sang mô hình quân sự kiểm soát – vốn từng xảy ra trong lịch sử một số quốc gia Trung Đông.

Tuy nhiên, một số nhà hoạt động và người dân Iran đang hy vọng nhiều hơn vào một cuộc nổi dậy mang tính dân sự – điều từng manh nha qua phong trào “Phụ nữ, Sự sống, Tự do”. Nếu những người bất đồng chính kiến đang bị cầm tù được trả tự do và dẫn dắt một làn sóng phản kháng quy mô lớn, sự thay đổi sâu sắc về thể chế có thể xảy ra. Dẫu vậy, phong trào cần sự tổ chức mạnh mẽ và sự hậu thuẫn từ cộng đồng quốc tế để tránh rơi vào hỗn loạn hậu cách mạng.

Một kịch bản khác là sự quay trở lại của nhà vua cũ hoặc chính phủ lưu vong, tiêu biểu như Reza Pahlavi – con trai của vị vua cuối cùng trước Cách mạng Hồi giáo 1979. Ông đang vận động cho một “chính quyền chuyển tiếp 100 ngày” trong trường hợp chế độ hiện tại sụp đổ.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo rằng nếu không có lộ trình rõ ràng và sự chuẩn bị kỹ lưỡng, Iran có thể rơi vào một vòng lặp bất ổn: chế độ cũ sụp đổ nhưng bị thay thế bởi một chính quyền quân sự khác, hoặc tình trạng hỗn loạn kéo dài như từng xảy ra ở Libya hay Syria.

Về phía quốc tế, Israel và Mỹ hiện chưa đưa ra lộ trình chính thức nào cho kịch bản hậu Cộng hòa Hồi giáo Iran. Dù Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu coi việc làm suy yếu hoặc thay đổi chế độ tại Tehran là một mục tiêu chiến lược, nhưng đến nay, chưa có đề xuất cụ thể nào về việc xây dựng lại Iran sau xung đột. Các nhà quan sát cho rằng nếu không có tầm nhìn rõ ràng, bất kỳ sự sụp đổ chính trị nào cũng có thể kéo theo những hệ lụy nguy hiểm vượt ngoài khu vực Trung Đông.

Theo Fox News.