Thỏa thuận Mỹ – Trung không chạm đến vấn đề khoáng sản phục vụ quốc phòng

Theo Reuters, thỏa thuận tạm thời giữa Mỹ và Trung Quốc được ký kết tại London đã không xóa bỏ được một điểm mấu chốt liên quan đến khoáng sản trọng yếu phục vụ mục đích quân sự. Trong khi Trung Quốc cam kết đẩy nhanh cấp phép xuất khẩu cho các nhà sản xuất Mỹ không liên quan quân sự, họ vẫn chưa đưa ra cam kết về việc xuất khẩu nam châm đất hiếm chuyên dụng – thành phần thiết yếu được sử dụng trong máy bay chiến đấu và hệ thống tên lửa của Mỹ.

Trong các cuộc đàm phán, đại diện Trung Quốc dường như đã đặt xuất khẩu nam châm quân sự vào nhóm đổi chác ngầm với việc Mỹ nới lỏng các hạn chế xuất khẩu chip AI cao cấp sang Trung Quốc. Sự chuyển hướng đáng chú ý này đến từ thảo luận thuế sang kiểm soát xuất khẩu chiến lược, khiến gói thỏa thuận dường như không thể hoàn thiện nếu hai bên không giải quyết song hành cả hai lĩnh vực.

Trung Quốc vẫn duy trì quyền kiểm soát chặt chẽ đối với cả sản xuất và chế biến đất hiếm, điều vốn đã từng khiến giới chức Mỹ lo ngại và dẫn đến những biện pháp trừng phạt thương mại trước đó. Mặc dù có một số tín hiệu tích cực như việc Trung Quốc hứa mở đường xanh (green channel) để cấp phép nhanh cho một số công ty Mỹ, nhưng danh mục thực sự cần thiết để phục vụ quốc phòng vẫn là điểm vướng chưa được tháo gỡ.

Mặt khác, Mỹ vẫn giữ nguyên các hạn chế xuất khẩu AI chip sang Trung Quốc, phản ánh mối lo ngại an ninh quốc gia từ chính quyền Trump. Đồng thời, Washington đang cân nhắc kéo dài thuế nhập khẩu Trung Quốc thêm 90 ngày sau hạn chót ngày 10/8 và không có kế hoạch nới lỏng thêm nhanh chóng.

Kết quả đàm phán ở London cho thấy cả hai nước đều đạt được những bước tiến nhất định, nhưng chiến lược về đất hiếm vẫn nằm ngoài phạm vi kiểm soát. Điều này cho thấy thương lượng song phương đã chuyển sang kỷ nguyên kìm kẹp chiến lược xuất khẩu – nơi mà sự phụ thuộc vào nguồn tài nguyên thiết yếu trở thành đòn bẩy địa chính trị. Mỹ vẫn lo ngại về việc thiếu các nguồn cung trong nước, nhất là loại nam châm đất hiếm được sử dụng trong vũ khí, trong bối cảnh Trung Quốc vẫn đang nắm lợi thế áp đảo.

Việc đàm phán chưa thể hoàn thiện trọn gói trước hạn chót cho thấy một thỏa thuận toàn diện giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn còn xa. Những lĩnh vực chiến lược như AI và quân sự trở thành điểm nghẽn hiện tại và tương lai của quan hệ thương mại song phương.