Liên minh châu Âu hoãn luật chống phá rừng thêm một năm

Trong bối cảnh thế giới đang vật lộn với khủng hoảng khí hậu, nơi mỗi quyết định chính sách có thể định hình số phận của những cánh rừng nguyên sinh, Liên minh châu Âu (EU) vừa đưa ra một bước đi gây tranh cãi: Hoãn luật chống phá rừng thêm một năm, theo thông báo của Ủy viên Môi trường Jessica Roswall ngày 23 tháng 9 năm 2025. Luật này dự kiến cấm nhập khẩu các hàng hóa liên quan đến phá rừng như đậu nành, thịt bò, ca cao và dầu cọ, đánh dấu lần trì hoãn thứ hai sau áp lực từ các ngành công nghiệp và đối tác thương mại như Brazil, Indonesia và chính quyền Biden. Đây không chỉ là một sự chậm trễ hành chính; nó là ngã rẽ giữa cam kết bảo vệ môi trường và áp lực kinh tế, đặt ra câu hỏi sâu sắc: Liệu EU có thể giữ lời hứa xanh hay sẽ khuất phục trước thực tế thương mại?

Luật chống phá rừng của EU, được thông qua năm 2023, yêu cầu các công ty chứng minh hàng hóa nhập vào 27 quốc gia thành viên không liên quan đến phá rừng sau ngày 31 tháng 12 năm 2020, với hệ thống thông tin công nghệ (IT) để kiểm tra chuỗi cung ứng. Dự kiến có hiệu lực từ tháng 12 năm 2024, luật đã bị hoãn lần đầu đến cuối năm 2025 sau khi các đối tác thương mại phàn nàn về chi phí tuân thủ và gián đoạn thương mại. Brazil và Indonesia – các nước xuất khẩu lớn gọi luật là “bảo hộ trá hình”, trong khi Mỹ, dưới thời Biden, bày tỏ lo ngại về tác động đến nông dân. Roswall nhấn mạnh lần hoãn mới này xuất phát từ vấn đề kỹ thuật với hệ thống IT, cần thêm thời gian để hoàn thiện cơ sở dữ liệu và đảm bảo tính khả thi cho doanh nghiệp, chứ không phải do áp lực từ Mỹ.

Credit: Reuters

Tuy nhiên, động thái này gây thất vọng cho các nhà môi trường. WWF và Greenpeace chỉ trích EU “lùi bước” trước sức ép công nghiệp, đặc biệt từ các tập đoàn nông nghiệp lớn, vốn phụ thuộc vào đậu nành và dầu cọ từ các khu vực bị phá rừng. Theo báo cáo của Global Forest Watch, 3,7 triệu ha rừng nhiệt đới bị mất năm 2024, với Brazil và Indonesia chiếm phần lớn. Luật EU được kỳ vọng giảm 32% phá rừng liên quan đến xuất khẩu vào châu Âu, cứu 71.000 ha rừng mỗi năm, theo nghiên cứu từ Nature Communications năm 2023. Việc hoãn đến năm 2026 làm dấy lên lo ngại rằng các khu rừng Amazon và Đông Nam Á sẽ tiếp tục bị tàn phá, trong khi doanh nghiệp trì hoãn đầu tư vào chuỗi cung ứng bền vững.

Ngược lại, các hiệp hội doanh nghiệp như Copa-Cogeca (nông dân EU) và COCERAL (thương mại ngũ cốc) hoan nghênh quyết định, cho rằng hệ thống IT chưa sẵn sàng và yêu cầu truy xuất nguồn gốc phức tạp gây khó khăn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ. Brazil, xuất khẩu 14 tỷ USD đậu nành và thịt bò sang EU mỗi năm, lập luận rằng luật này làm tăng chi phí và bất lợi cho nông dân nghèo, theo Bộ Nông nghiệp Brazil. Indonesia, với 5 tỷ USD xuất khẩu dầu cọ, cảnh báo kiện EU lên WTO nếu luật không điều chỉnh. Roswall cam kết EU sẽ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ trong giai đoạn chuyển tiếp, nhưng không nêu chi tiết kế hoạch cụ thể.

Việc hoãn luật chống phá rừng không chỉ là vấn đề kỹ thuật; nó là biểu tượng của xung đột giữa tham vọng môi trường và thực tế kinh tế trong một thế giới phân cực. EU, với mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050, đang đối mặt với bài toán khó: Làm thế nào để thực thi các chính sách xanh mà không làm tổn hại quan hệ thương mại hoặc đẩy giá hàng hóa lên cao? Trong khi rừng nhiệt đới tiếp tục biến mất với tốc độ 10 sân bóng mỗi phút, sự chậm trễ này nhắc nhở rằng bảo vệ môi trường không chỉ cần luật pháp mà còn cần sự đồng thuận toàn cầu. Luật EU có thể là ngọn cờ tiên phong, nhưng nếu không có sự hợp tác từ các nước sản xuất và tiêu thụ lớn, nó có nguy cơ trở thành lời hứa suông. Cuối cùng, quyết định hoãn luật này mời gọi chúng ta suy ngẫm: Liệu nhân loại có thể hy sinh lợi ích ngắn hạn để cứu lấy “lá phổi xanh” của Trái Đất, hay chúng ta sẽ tiếp tục trả giá bằng những cánh rừng không thể thay thế?