Máy bay không người lái (drone) ngày càng gây nguy hiểm cho máy bay thương mại gần các sân bay lớn tại Mỹ

Một máy bay thương mại đang trong giai đoạn hạ cánh xuống sân bay quốc tế San Francisco hồi tháng 11 thì phi hành đoàn bất ngờ phát hiện một chiếc drone lơ lửng bên ngoài cửa sổ buồng lái. Khi ấy, đã quá muộn để tránh – phi công cho biết chiếc drone bay sát kính chắn gió, cách chỉ khoảng 90 mét.

Trước đó một tháng, một máy bay đang bay ở độ cao khoảng 1.200 mét gần sân bay quốc tế Miami cũng đã gặp phải một chiếc drone bay rất gần. Vào tháng 8, một drone suýt va vào cánh trái của máy bay chở khách khi máy bay cất cánh từ sân bay quốc tế Newark.

Tất cả những sự việc này đều được phân loại là “suýt va chạm trên không” – mà nếu xảy ra thực sự, hậu quả có thể vô cùng nghiêm trọng, theo các chuyên gia an toàn hàng không. Và đây không phải là những vụ việc đơn lẻ.

Ảnh: Bloomberg

Drone gây ra đa số các vụ suýt va chạm

Theo phân tích của hãng tin AP dựa trên cơ sở dữ liệu an toàn hàng không, trong năm vừa qua, gần 2/3 vụ suýt va chạm trên không liên quan đến drone xảy ra tại 30 sân bay bận rộn nhất nước Mỹ. Đây là tỷ lệ cao nhất kể từ năm 2020, khi lưu lượng bay giảm mạnh do đại dịch COVID-19.

Lần đầu tiên ghi nhận sự cố drone suýt va chạm với máy bay là vào năm 2014. Chỉ một năm sau, số vụ tăng đột biến. Trong 10 năm qua, drone chiếm 51% số vụ suýt va chạm được báo cáo – tương đương 122 trong tổng số 240 vụ.

Máy bay thương mại vốn đã đối mặt nhiều rủi ro khi cất/hạ cánh, như va phải chim hay không phận đông đúc. Sự cố nghiêm trọng vào tháng 1 vừa qua – một chiếc trực thăng quân sự va chạm với máy bay thương mại gần Washington D.C., làm 67 người thiệt mạng – đã cho thấy mức độ nguy hiểm.

Mối đe dọa ngày càng nghiêm trọng

Nguy cơ từ drone trở nên nguy hiểm hơn trong thập kỷ qua, khi việc sử dụng drone 4 cánh và máy bay điều khiển từ xa trở nên phổ biến. Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) ước tính hiện có hơn một triệu drone đang được sử dụng ở Mỹ cho mục đích giải trí và thương mại.

“Chỉ cần có tiền, bạn có thể lên mạng mua một chiếc drone rất hiện đại – có thể bay lên độ cao mà chúng không nên tới” – ông William Waldock, giáo sư khoa học an toàn hàng không tại Đại học Embry-Riddle nhận định.

Nguy cơ cao nhất là khu vực gần sân bay, vì đó là nơi đường bay của máy bay và drone chồng lấn.

Cơ sở dữ liệu hiện tại – Hệ thống Báo cáo An toàn Hàng không của NASA – chỉ dựa trên báo cáo tự nguyện từ phi công và nhân viên ngành hàng không. Trong khi đó, một chương trình khác của FAA – tiếp nhận cả phản ánh từ người dân – ghi nhận ít nhất 160 vụ drone xuất hiện gần sân bay chỉ trong tháng trước.

“FAA hiểu rõ tính cấp bách của vấn đề này, và chúng tôi biết cần có nhiều thay đổi để giúp các sân bay có thể phát hiện và ngăn chặn drone kịp thời”, bà Hannah Thach, Giám đốc điều hành Liên minh An toàn UAS (hệ thống bay không người lái) chia sẻ.

FAA đã có những biện pháp, nhưng chưa đủ

FAA cho biết họ đã:

• Cấm gần như toàn bộ drone bay gần sân bay nếu không có sự cho phép trước.
• Yêu cầu đăng ký với tất cả drone nặng hơn 250 gram.
• Bắt buộc trang bị bộ phát sóng (transponder) trên drone để định danh chủ sở hữu và vị trí – giúp tránh va chạm.
• Thử nghiệm các hệ thống phát hiện và vô hiệu hóa drone, như:
  • Nhiễu sóng vô tuyến (radio jamming).
  • Buộc drone hạ cánh.
  • Sử dụng sóng cao tần (microwave) hoặc tia laser để phá hủy drone.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng FAA vẫn có thể làm nhiều hơn, ví dụ:

• Lắp hệ thống tương tự camera bắn tốc độ để ghi lại mã transponder của drone và gửi giấy phạt cho người điều khiển.
• Yêu cầu bắt buộc các nhà sản xuất phải lập trình hệ thống định vị GPS để ngăn drone bay gần sân bay – gọi là “geofencing” (hàng rào địa lý).

Ảnh: John Stillwell/PA Wire

DJI ngừng dùng geofencing bắt buộc

Hãng sản xuất drone hàng đầu DJI từng sử dụng geofencing trong nhiều năm, nhưng đã bỏ tính năng này từ tháng 1, thay bằng cảnh báo khi drone bay gần khu vực cấm.

Ông Adam Welsh, Giám đốc chính sách toàn cầu của DJI, cho biết họ phải xử lý hơn 1 triệu yêu cầu mỗi năm từ những người dùng cần tắt tạm thời geofencing. Việc xem xét thủ công từng yêu cầu tốn rất nhiều thời gian.

“Chúng tôi có dịch vụ hỗ trợ 24/7, nhưng số lượng yêu cầu quá lớn khiến không thể xử lý kịp”, ông Welsh nói. Vì không có hãng nào khác áp dụng geofencing, và không có quy định pháp lý bắt buộc, DJI quyết định ngừng luôn.

FAA từ chối trả lời về việc liệu họ có xem xét yêu cầu bắt buộc geofencing hay không.

Người điều khiển drone vi phạm có thể bị xử phạt

Các chuyên gia cho rằng cần xử lý nghiêm những người sử dụng drone vi phạm để răn đe, và dẫn chứng một số vụ gần đây:

• Tháng 12, cảnh sát Boston bắt 2 người điều khiển drone bay sát sân bay Logan. Họ bị truy vết nhờ tín hiệu từ transponder bắt buộc của drone.
• Tháng 1, một drone va chạm với máy bay chữa cháy “Super Scooper” đang làm nhiệm vụ ở miền nam California. Drone đâm thủng cánh trái, khiến máy bay phải dừng hoạt động nhiều ngày để sửa chữa.

Cảnh sát truy ra người điều khiển 56 tuổi, người này đã nhận tội bay drone bất hợp pháp trong vùng cấm. Ông khai rằng đã mất dấu drone khi nó bay quá xa, và không ngờ nó đâm trúng máy bay.

Dù drone mang lại nhiều lợi ích, nếu không được kiểm soát chặt chẽ, chúng có thể trở thành mối đe dọa thực sự với an toàn hàng không.