Meta AI và cuộc xâm nhập thư viện ảnh: khi trí tuệ nhân tạo “đọc” cả ký ức cá nhân

Meta – tập đoàn công nghệ đứng sau Facebook, Instagram và Threads – đang thử nghiệm một tính năng mới khiến không ít người dùng cảm thấy lo ngại: cho phép Meta AI truy cập thư viện ảnh cá nhân trên điện thoại để tạo đề xuất nội dung như ảnh ghép, video kỷ niệm, hoặc chỉnh sửa theo phong cách AI. Dù được quảng bá là trải nghiệm “cá nhân hóa”, tính năng này lại đặt ra một câu hỏi lớn: chúng ta còn kiểm soát được bao nhiêu phần đời tư của mình trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo?

Photo by Amelia Holowaty Krales / The Verge

Từ ảnh riêng tư đến dữ liệu huấn luyện AI?

Khi người dùng mở ứng dụng Facebook để tạo một story mới hoặc xem gợi ý ảnh, một thông báo xuất hiện: “Cho phép xử lý thư viện ảnh trên đám mây để nhận đề xuất từ Meta AI.” Nếu đồng ý, người dùng không chỉ cấp quyền truy cập ảnh – họ còn chấp nhận để Meta phân tích và xử lý toàn bộ ảnh/video trong thư viện cá nhân, bao gồm cả những ảnh chưa từng chia sẻ lên bất kỳ nền tảng nào.

Theo thông tin từ The Verge và TechCrunch, những gì Meta thu thập bao gồm: dữ liệu hình ảnh (vật thể, khuôn mặt, địa điểm), siêu dữ liệu (thời gian, vị trí chụp), và có thể cả dữ liệu cảm xúc từ biểu cảm khuôn mặt. Tất cả được dùng để tạo ra các gợi ý như: video tổng hợp, ảnh được AI chỉnh sửa theo phong cách hoạt hình, hoặc nhắc lại các “kỷ niệm” từng bị lãng quên.

Meta nói gì – và chưa nói gì?

Meta cho biết tính năng mới đang trong giai đoạn thử nghiệm hạn chế và chỉ sử dụng ảnh để tạo đề xuất cá nhân hóa. Họ nhấn mạnh rằng ảnh sẽ không được chia sẻ công khai, và người dùng có thể tắt tính năng bất cứ lúc nào trong phần cài đặt. Tuy nhiên, Meta cũng thừa nhận rằng nếu bật chế độ xử lý trên đám mây, ảnh có thể được giữ lại tối đa 30 ngày, thậm chí lâu hơn nếu được người dùng tương tác trong quá trình tạo nội dung.

Điều đáng chú ý là Meta không loại trừ khả năng sử dụng dữ liệu ảnh cho các mục đích huấn luyện AI trong tương lai, dù hiện tại chưa triển khai. Đây là điều khiến nhiều chuyên gia công nghệ và bảo mật lên tiếng cảnh báo: kho dữ liệu hình ảnh cá nhân này có thể trở thành nguồn nguyên liệu khổng lồ cho các mô hình AI thế hệ tiếp theo mà người dùng không hề hay biết.

Ranh giới giữa tiện ích và xâm phạm

Không thể phủ nhận những lợi ích Meta AI mang lại. Với người dùng thích lưu giữ kỷ niệm, việc tự động tạo video tổng hợp, ảnh ghép hay gợi ý chia sẻ là một tính năng hấp dẫn. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở mức độ can thiệp quá sâu của trí tuệ nhân tạo vào dữ liệu riêng tư – đặc biệt là khi người dùng không được thông báo rõ ràng hoặc hiểu đầy đủ về quyền kiểm soát dữ liệu.

Một số người dùng cho biết họ đã nhận được gợi ý chỉnh sửa ảnh cũ từ 5–7 năm trước, dù chưa từng chia sẻ ảnh đó lên Facebook hay Instagram. Điều này cho thấy Meta không chỉ “xem qua” ảnh, mà có thể đang lưu trữ, phân tích sâu để tạo các mô hình nhận diện hành vi và cảm xúc.

Người dùng nên làm gì?

Nếu bạn không muốn Meta AI truy cập vào thư viện ảnh cá nhân:

• Vào Cài đặt trong ứng dụng Facebook → Media → Tắt “Camera roll cloud processing” và “Suggestions from Meta AI”;
• Kiểm tra kỹ các quyền ứng dụng đã cấp cho Facebook và Instagram trên thiết bị;
• Thường xuyên xem lại điều khoản sử dụng mới – vì Meta có thể cập nhật chính sách theo từng khu vực mà không thông báo rộng rãi;
• Cân nhắc giữ các ảnh nhạy cảm ở thư mục riêng biệt, không đồng bộ với các ứng dụng mạng xã hội.

Câu chuyện lớn hơn: quyền riêng tư thời AI

Meta không phải công ty duy nhất đi theo hướng cá nhân hóa dựa trên ảnh người dùng. Google Photos, Apple Photos, TikTok hay các ứng dụng AI khác cũng đang tận dụng thư viện ảnh để đề xuất nội dung. Nhưng điều khiến Meta gây tranh cãi là quy mô truy cập, thiếu minh bạch, và sự mập mờ về ranh giới giữa đề xuất cá nhân và dữ liệu huấn luyện AI.

Khi các công ty công nghệ ngày càng “ăn sâu” vào đời sống riêng tư để cải thiện trải nghiệm người dùng, câu hỏi đặt ra không còn là “liệu họ có đang lấy dữ liệu của bạn” mà là “bạn còn giữ được điều gì cho riêng mình?”. Trong thế giới số ngày càng được dẫn dắt bởi AI, quyền riêng tư không chỉ là điều nên có – mà phải trở thành một quyền cần được đấu tranh bảo vệ.