Mỹ đối mặt làn sóng “chảy máu chất xám” khi chính quyền Tổng thống Trump cắt giảm mạnh ngân sách nghiên cứu khoa học

Chính quyền Tổng thống Donald Trump đang đối mặt với loạt chỉ trích từ giới học giả và các viện nghiên cứu hàng đầu khi thực hiện chính sách cắt giảm sâu các khoản tài trợ liên bang dành cho khoa học cơ bản. Các chuyên gia cảnh báo động thái này đang gây ra một làn sóng “chảy máu chất xám” trong giới nghiên cứu, đồng thời đe dọa vị thế dẫn đầu của nước Mỹ trong lĩnh vực khoa học – công nghệ.

Ảnh: AP Photo 

Theo phân tích của AP News, trong năm tài chính 2025, chính quyền Trump đã cắt giảm khoảng 30% ngân sách cấp liên bang dành cho các chương trình nghiên cứu khoa học cơ bản, ảnh hưởng trực tiếp đến các trường đại học công lập, viện y sinh học và phòng thí nghiệm quốc gia. Đặc biệt, Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH), vốn là cơ quan tài trợ chủ lực cho các nghiên cứu y học, đã chứng kiến ngân sách bị cắt giảm hơn 8 tỷ USD so với năm 2024. Nhiều dự án nghiên cứu về ung thư, thần kinh và dịch bệnh truyền nhiễm buộc phải tạm dừng hoặc hủy bỏ.

Tiến sĩ Erika Hamilton, chuyên gia nghiên cứu ung thư tại Nashville, cho biết bà phải cho nghỉ nhóm nghiên cứu 7 người vì không còn đủ kinh phí. “Chúng tôi đang chứng kiến sự phá hủy thầm lặng của nền khoa học Mỹ,” bà nói.

Trong bối cảnh thiếu hụt tài trợ, nhiều nhà khoa học hàng đầu – bao gồm các chuyên gia gốc Á và châu Âu – đang tìm kiếm cơ hội mới tại các quốc gia như Đức, Singapore, Nhật Bản hoặc Hàn Quốc – nơi chính phủ tiếp tục đầu tư mạnh cho nghiên cứu. Một khảo sát mới từ Hiệp hội vì sự tiến bộ của khoa học Hoa Kỳ (AAAS) cho thấy gần 40% nhà nghiên cứu dưới 45 tuổi đang cân nhắc chuyển ra nước ngoài làm việc trong vòng 2 năm tới. Nhiều người lo ngại chính sách hiện nay của chính quyền Trump đang đẩy họ vào thế “không thể tồn tại nếu chỉ dựa vào khoa học”.

Phản hồi trước các chỉ trích, phát ngôn viên Nhà Trắng khẳng định việc cắt giảm ngân sách nghiên cứu là một phần trong kế hoạch “tái ưu tiên nguồn lực” của Tổng thống Trump nhằm “hạn chế chi tiêu công và tập trung vào các lĩnh vực trực tiếp phục vụ người dân Mỹ”. Chính quyền Trump cho rằng khu vực tư nhân sẽ đóng vai trò chủ lực trong đầu tư khoa học – công nghệ trong tương lai. Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu cảnh báo rằng các nghiên cứu cơ bản – vốn chưa có giá trị thương mại rõ ràng – khó có thể nhận được tài trợ từ doanh nghiệp.

Nhiều trường đại học danh tiếng như Harvard, MIT và Stanford đã công khai phản đối các chính sách mới, cảnh báo rằng việc làm suy yếu hệ sinh thái nghiên cứu sẽ khiến nước Mỹ tụt hậu trong cuộc cạnh tranh toàn cầu. Giáo sư Anthony Delgado từ Đại học California cho biết: “Các quốc gia như Trung Quốc và Hàn Quốc đang đầu tư rất mạnh vào khoa học cơ bản. Nếu Mỹ rút lui, khoảng trống sẽ nhanh chóng bị lấp đầy và chúng ta sẽ đánh mất lợi thế cạnh tranh.”

Các chuyên gia cảnh báo, nếu xu hướng cắt giảm tài trợ nghiên cứu tiếp tục, nước Mỹ không chỉ mất đi vị thế dẫn đầu về đổi mới công nghệ, mà còn đối mặt với những hệ lụy sâu rộng trong y tế, quốc phòng và kinh tế. “Nếu không có đầu tư dài hạn cho khoa học, chúng ta sẽ không có vắc-xin, không có AI, không có công nghệ xanh,” một nhà nghiên cứu thuộc Viện Salk tại California nhấn mạnh.

Việc cắt giảm ngân sách nghiên cứu khoa học cơ bản dưới thời Tổng thống Donald Trump đang gây ra những tác động sâu rộng, không chỉ đối với các nhà nghiên cứu và cơ sở học thuật, mà còn đe dọa trực tiếp đến năng lực cạnh tranh toàn cầu của nước Mỹ. Trong bối cảnh thế giới ngày càng chạy đua khốc liệt về khoa học và đổi mới, quyết sách này khiến tương lai của nền khoa học Mỹ trở nên bất định hơn bao giờ hết.