Nhà máy lọc dầu Texas và nhiên liệu xanh: Ẩn sau ánh hào quang là phá rừng Amazon

Dưới bầu trời Texas rộng lớn, nhà máy Diamond Green Diesel lấp lánh như biểu tượng của tương lai xanh, biến chất béo bò thành nhiên liệu hàng không thân thiện với môi trường, cung cấp cho các hãng bay như JetBlue và Southwest. Thế nhưng, đằng sau những tuyên bố về bền vững là một chuỗi cung ứng tối tăm dẫn thẳng đến rừng Amazon – nơi hàng nghìn con bò từ các trang trại phá rừng bất hợp pháp được giết mổ để lấy mỡ, góp phần vào sự hủy diệt của lá phổi xanh hành tinh. Báo cáo từ Reuters ngày 16 tháng 9 năm 2025 đã phơi bày sự thật này, đặt ra câu hỏi sâu sắc về ranh giới giữa lợi nhuận và trách nhiệm môi trường trong ngành năng lượng tái tạo.

Diamond Green Diesel, liên doanh giữa Darling Ingredients và Valero Energy, đã đầu tư hàng trăm triệu USD vào nhà máy tại Port Arthur, Texas, để sản xuất nhiên liệu sạch từ mỡ bò (tallow). Kể từ năm 2022, nhà máy nhận hơn 3 tỷ USD tín dụng thuế Mỹ cho việc sản xuất nhiên liệu sinh học. Các hãng bay như JetBlue và Southwest ký hợp đồng mua nhiên liệu này để giảm phát thải, theo chương trình CORSIA của Liên Hợp Quốc, giúp họ đạt mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050.

Thị trường nhiên liệu hàng không bền vững toàn cầu chỉ khoảng 2,9 tỷ USD năm 2025, so với 239 tỷ USD thị trường nhiên liệu truyền thống, theo SkyQuest Technology Group. Dù vậy, Diamond Green Diesel là người chơi lớn, nhưng chuỗi cung ứng của họ bị cáo buộc liên quan đến phá rừng Amazon. Phân tích dữ liệu chính phủ Brazil, phỏng vấn và chứng kiến tại chỗ từ Reuters cho thấy ít nhất hai nhà máy Brazil cung cấp hàng chục nghìn tấn mỡ bò cho Diamond kể từ năm 2023 mua bò từ các trang trại phá rừng bất hợp pháp.

Credit: Fast Company

Tại Xinguara, Brazil – khu vực phá rừng nghiêm trọng – trang trại như Fazenda Serra Dourada của Luciano Heller bị phạt vì phá rừng 1.000 hecta, nhưng vẫn bán bò cho các lò mổ như Frigol và Masterboi. Các lò này cung cấp mỡ bò cho Diamond qua các nhà máy ở Salvador và Rio Grande do Sul. Dữ liệu theo dõi chính phủ Brazil cho thấy ít nhất một lô bò từ trang trại phá rừng được chuyển đến lò mổ cung cấp cho Diamond.

Darling Ingredients thừa nhận mua mỡ bò từ Frigol và Masterboi nhưng khẳng định không mua trực tiếp từ trang trại phá rừng, tuân thủ chứng nhận ISCC. Tuy nhiên, ISCC coi mỡ bò là “phụ phẩm” nên không kiểm tra chuỗi cung ứng, theo quy định CORSIA. Ba chuyên gia thiết kế CORSIA cho biết chương trình bỏ qua phát thải carbon từ phá rừng vì cho rằng nhu cầu mỡ bò không thúc đẩy mở rộng chăn nuôi.

Những người ủng hộ nhiên liệu từ mỡ bò lập luận rằng giá trị kinh tế của mỡ chỉ chiếm dưới 3% giá trị con bò, nên không khuyến khích phá rừng. Tuy nhiên, Reuters chỉ ra rằng nhu cầu mỡ bò toàn cầu tăng do chính sách nhiên liệu sạch, có thể gián tiếp thúc đẩy chăn nuôi. Amazon mất hơn 1 triệu hecta rừng mỗi năm, chủ yếu do chăn nuôi bò, theo dữ liệu chính phủ Brazil.

Các hãng bay như JetBlue và Southwest hưởng lợi từ tín chỉ CORSIA, nhưng không trực tiếp kiểm tra chuỗi cung ứng. Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) cho biết họ đang giám sát tuân thủ và chào đón thông tin về vi phạm tiềm năng để đánh giá thêm.

Darling Ingredients khẳng định cam kết chống phá rừng, sử dụng công cụ theo dõi như Visipec để kiểm tra nguồn gốc. Frigol và Masterboi cho biết họ chỉ mua bò từ trang trại hợp pháp, nhưng thừa nhận khó kiểm soát “laundering” – nơi bò từ trang trại phá rừng được chuyển qua trang trại hợp pháp. Heller, chủ trang trại Serra Dourada, phủ nhận phá rừng và cho biết đang kháng cáo phạt.

Sự việc tại Diamond Green Diesel đặt ra câu hỏi lớn về tính chân thực của “nhiên liệu xanh”. Trong khi thị trường nhiên liệu hàng không bền vững đang phát triển, chuỗi cung ứng thiếu minh bạch có thể làm suy yếu nỗ lực chống biến đổi khí hậu. Reuters nhấn mạnh nhu cầu kiểm soát chặt chẽ hơn từ các tổ chức như ISCC và ICAO để đảm bảo nhiên liệu sạch không góp phần vào phá rừng.

Câu chuyện từ Texas đến Amazon là lời cảnh tỉnh rằng bền vững thực sự đòi hỏi trách nhiệm toàn chuỗi, không chỉ ở sản phẩm cuối cùng. Khi thế giới hướng tới trung hòa carbon, những mâu thuẫn như vậy thúc đẩy chúng ta suy ngẫm: Liệu “xanh” có thực sự xanh nếu đánh đổi bằng lá phổi của hành tinh? Với các nhà máy như Diamond, tương lai nằm ở việc chuyển đổi chuỗi cung ứng để thực sự bảo vệ môi trường, mang lại hy vọng cho một ngành công nghiệp sạch hơn, công bằng hơn.