Những bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc-xin khác khiến các bác sĩ lo ngại hiện nay

Các quan chức y tế đang lo ngại rằng số ca bệnh sởi ở ít nhất 12 tiểu bang có thể là dấu hiệu của các vụ bùng phát bệnh tật có thể phòng ngừa khác, bao gồm bại liệt, rubella và quai bị.

Tính đến ngày 6 tháng 3, đã có 222 ca sởi, trong đó có một trường hợp tử vong đã được xác nhận và một trường hợp khác đang được điều tra. Sự bùng phát này đã khiến các bác sĩ cảnh giác với các bệnh khác vốn đã được kiểm soát lâu dài nhờ vắc-xin.

“Điều này thực sự là một dấu hiệu”, Tiến sĩ Adam Ratner, Giám đốc khoa Bệnh truyền nhiễm nhi khoa tại NYU Langone và Bệnh viện Nhi Hassenfeld, New York, nói. “Khi chúng ta bắt đầu thấy tỉ lệ tiêm chủng giảm, các vụ bùng phát bệnh sởi là điều đầu tiên bạn sẽ thấy, và thường sau đó là các bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc-xin khác”.

Dưới đây là những điều cần biết về đợt bùng phát hiện tại, những gì có thể đang xảy ra và cách để bạn luôn chủ động và giữ sức khỏe tốt nhất có thể.

Ảnh: Internet

Đợt bùng phát bệnh sởi cho thấy tỷ lệ tiêm chủng giảm

Sởi được coi là bệnh truyền nhiễm nhất ở trẻ em, vì vậy sự lây lan nhanh chóng không có gì ngạc nhiên. 222 ca trong khoảng hai tháng gần đây đã gần chạm mốc 285 ca trong cả năm 2024, theo CDC. Hiện Texas đã ghi nhận 223 ca, tăng từ 159 ca so với một tuần trước.

Tỷ lệ tiêm chủng phải rất cao để ngăn chặn sự lây lan của bệnh. “Ngưỡng để đạt được điều mà mọi người gọi là miễn dịch cộng đồng – tôi thích gọi nó là miễn dịch cộng đồng hơn – là 95%”, Tiến sĩ George Rust, Giáo sư Y khoa và đồng Giám đốc Trung tâm Y học và Sức khỏe Cộng đồng tại Trường Y Florida State University ở Tallahassee, cho biết.

So với đó, khoảng 80% dân số cần được tiêm vắc-xin chống lại bệnh bại liệt để đạt được miễn dịch cộng đồng, ông nói.

Tỷ lệ tiêm vắc-xin sởi trên toàn quốc cho năm học 2022-2023 là 93,1%, theo CDC, và tỷ lệ miễn trừ vắc-xin đã tăng lên, đạt mức báo động là 5% ở 10 tiểu bang.

Trong đợt bùng phát ở Texas, 80 trẻ bị ảnh hưởng chưa được tiêm vắc-xin, tình trạng của 74 trẻ đang được điều tra, và 5 trẻ đã được tiêm ít nhất một liều, theo Sở Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Texas.

“Chúng ta có những khu vực dân cư có tỷ lệ tiêm chủng thấp, đôi khi là rất thấp”, Tiến sĩ William Schaffner, Giáo sư bệnh truyền nhiễm tại Trung tâm Y tế Đại học Vanderbilt, nói. Ở những cộng đồng có tỷ lệ tiêm chủng thấp, ông nói, mọi người thường tập trung lại với nhau, đi cùng nhau đến các câu lạc bộ và sự kiện. “Họ củng cố suy nghĩ của nhau về vắc-xin”, ông nói. Những khu vực này là nơi lý tưởng cho sự bùng phát.

“Tôi lo ngại rằng chúng ta đang đến một thời điểm trong nước này khi mà có ngày càng nhiều những khu vực như vậy”, Tiến sĩ M. Anthony Moody, Giáo sư nhi khoa và miễn dịch học tại Trường Y Duke University và thành viên của Viện Vắc-xin Nhân loại Duke, nói. “Và các bệnh sẽ nhảy từ nơi này sang nơi khác”.

Ước tính cho thấy một người bị nhiễm sởi có thể lây nhiễm cho 12 đến 18 người khác, trung bình. Đối với bệnh quai bị, con số này là khoảng 14. Đối với rubella, là 6 đến 7 người. Và đối với bệnh bại liệt, con số là 5 đến 7 người. (So với đó, một người bị COVID-19 có thể lây nhiễm cho khoảng 3 người, trung bình).

Virus sởi cũng tồn tại lâu, Tiến sĩ Rust nói. Vì vậy, nếu ai đó vào một phòng mà người bị sởi đã ho cách đó 90 phút, việc nhiễm bệnh vẫn có khả năng xảy ra. Thời gian ủ bệnh có thể từ 10 đến 14 ngày trước khi các triệu chứng (sốt, ho, sổ mũi, phát ban) xuất hiện, vì vậy người nhiễm bệnh thường không nhận thức được. Người nhiễm có thể lây lan bệnh 4 ngày trước khi phát ban xuất hiện.

Khi một ca bệnh được báo cáo, “việc quan trọng là ngăn chặn làn sóng thứ hai”, Tiến sĩ Rust nói. Điều này yêu cầu phải truy tìm tiếp xúc, cách ly tại gia đình và các biện pháp khác.

Một liều vắc-xin sởi, tiêm cho trẻ em từ 12 đến 15 tháng tuổi, cung cấp khả năng bảo vệ 93%, Tiến sĩ Steven Furr, bác sĩ gia đình tại Jackson, Alabama, và Chủ tịch Hội đồng Quản trị của Hiệp hội Bác sĩ Gia đình Mỹ, cho biết. Một liều thứ hai, tiêm ở độ tuổi 4 đến 6, mang lại khả năng bảo vệ khoảng 97%, thường suốt đời, một kết quả “tuyệt vời”, ông nói.

Đợt bùng phát ở Texas khiến các chuyên gia tiếc nuối. “Chúng ta đã loại bỏ bệnh sởi khỏi Mỹ vào năm 2000”,Tiến sĩ Ratner, tác giả của sách Booster Shots: Những bài học cấp bách về bệnh sởi và tương lai không chắc chắn của sức khỏe trẻ em, nói. Điều đó không có nghĩa là không còn ca bệnh; nó có nghĩa là không có sự lây lan liên tục của bệnh sởi, ông nói. “Điều chúng ta đang thấy bây giờ là bức tường miễn dịch đó đang bị xói mòn, vì mọi người không tiêm vắc-xin”.

Ảnh: Internet

Mối lo ngại lớn: Sự trở lại của bệnh bại liệt

Đối với Tiến sĩ Moody của Đại học Duke, bệnh bại liệt đứng đầu trong danh sách các bệnh đáng lo ngại. “Chỉ cần một ít thay đổi cũng đủ để bệnh bại liệt quay lại”, ông nói. “Bệnh bại liệt vẫn đang lưu hành ở nhiều nơi trên thế giới. Đó là bệnh tôi thật sự lo lắng nhất”.

Trước khi có vắc-xin, đã có nhiều đợt dịch, với khoảng 16.000 ca mỗi năm ở Mỹ. Hầu hết những người nhiễm virus không có triệu chứng, nhưng những người có triệu chứng thường có các triệu chứng giống cảm cúm như sốt, mệt mỏi, buồn nôn và đau đầu. Một số người bị viêm màng não, một bệnh nhiễm trùng bao quanh não và/hoặc tủy sống; những người khác bị liệt. Một số người cần máy thở để giúp họ thở. Trong những trường hợp nghiêm trọng nhất, bệnh bại liệt có thể gây tử vong.

Bốn liều vắc-xin bại liệt bất hoạt (IPV) cung cấp khả năng bảo vệ hơn 99%, theo CDC.

Tỷ lệ tiêm vắc-xin chống bại liệt đã giảm từ 95% trong năm 2019-2020 xuống còn 92,6% trong năm 2023-2024. Mặc dù tỷ lệ này vẫn cao hơn ngưỡng 80% để đạt miễn dịch, các chuyên gia cảnh báo về những “khu vực” trong cả nước nơi có nhiều người không tiêm vắc-xin hoặc tiêm chưa đủ.

Một ca bệnh bại liệt đã được báo cáo vào năm 2022 tại New York, là ca đầu tiên trong gần một thập kỷ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Mỹ không có ca bệnh nào được báo cáo trong năm 2023, năm mới nhất có sẵn dữ liệu.

Các mối lo ngại khác: Quai bị, Rubella

Khi tỷ lệ tiêm vắc-xin sởi giảm, khả năng bảo vệ chống lại bệnh quai bị và rubella, cũng nằm trong vắc-xin MMR, cũng giảm.

Quai bị là một bệnh virus ảnh hưởng đến tuyến nước bọt có thể gây nghiêm trọng. Nó lây lan qua tiếp xúc với nước bọt hoặc các giọt đường hô hấp khi người nhiễm bệnh ho hoặc hắt hơi, chia sẻ đồ vật có nước bọt (như chai nước) hoặc tiếp xúc gần gũi với người khác.

Các triệu chứng – sưng đau ở quai hàm, sốt, mệt mỏi, mất cảm giác thèm ăn và đau đầu – có thể mất từ hai đến bốn tuần mới xuất hiện. Hầu hết mọi người sẽ hồi phục trong khoảng hai tuần, nhưng một biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra là viêm não.

Mặc dù rubella, hay sởi Đức, thường ít nghiêm trọng hơn sởi ở trẻ em, nhưng nó lại đe dọa nghiêm trọng đến phụ nữ mang thai, Tiến sĩ Moody nói. Mắc phải rubella khi mang thai làm tăng nguy cơ sảy thai, thai chết lưu và sinh con với các dị tật bẩm sinh.

Liệu đợt bùng phát này có là lời cảnh tỉnh?

Tiến sĩ Furr, bác sĩ gia đình, hy vọng đợt bùng phát hiện tại sẽ là lời cảnh tỉnh. “Hy vọng điều này sẽ giúp mọi người nhận ra các bệnh này có thể nguy hiểm như thế nào, đặc biệt là đối với trẻ em”.

Ông hiểu sự bực bội của những người từ chối tiêm vắc-xin cúm, lưu ý rằng vắc-xin hàng năm không phải lúc nào cũng phù hợp với các chủng virus xuất hiện trong mùa dịch. “Nhưng đối với những vắc-xin đã có từ 20, 30, 40 năm qua, thực sự không có lý do gì để nghi ngờ những vắc-xin cũ đã được chứng minh hiệu quả nhiều lần”. ông nói.

“Y tế công cộng luôn là sự cân bằng giữa quyền tự do cá nhân và trách nhiệm cộng đồng”, Tiến sĩ Rust nói. Khi cán cân nghiêng quá nhiều về quyền tự do cá nhân, cảm giác trách nhiệm với hàng xóm của chúng ta có thể biến mất, ông nói.