Những điều cần biết về thuốc xịt mũi mới điều trị trầm cảm nặng

Sau nhiều năm chỉ có ít lựa chọn, những người mắc chứng trầm cảm khó điều trị cuối cùng đã có một phương pháp điều trị mới độc lập. Việc Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt thuốc xịt mũi Spravato (esketamine) CIII gần đây đánh dấu một bước tiến lớn trong cách điều trị rối loạn trầm cảm nặng, cho phép những người đã thử ít nhất hai loại thuốc chống trầm cảm dạng uống sử dụng loại thuốc xịt này một cách độc lập – không cần dùng thêm thuốc khác.

Trước đây, Spravato, được ra mắt lần đầu vào năm 2019, chỉ có thể được sử dụng kết hợp với một loại thuốc chống trầm cảm dạng uống. Các chuyên gia cho biết sự mở rộng này có thể làm phương pháp điều trị này trở nên hấp dẫn hơn với những người từng ngần ngại thử trước đây.

“Có một số lượng bệnh nhân tìm đến chúng tôi để điều trị bằng phương pháp này nhưng họ không dùng thuốc chống trầm cảm dạng uống, chẳng hạn như các thuốc ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRI), hoặc họ không muốn sử dụng SSRI, bởi vì họ thấy các loại thuốc này không hiệu quả, hoặc trầm cảm không đáp ứng, hoặc họ không chịu được các tác dụng phụ của thuốc”, theo Tiến sĩ Robert K. McClure, phó giáo sư và giám đốc khoa tâm thần can thiệp tại Đại học North Carolina Chapel Hill.

Ảnh: Internet

Vấn đề với trầm cảm kháng trị

Có rất nhiều sự kỳ vọng đối với phương pháp điều trị mới này, vì các lựa chọn dành cho những người mắc chứng trầm cảm kháng trị rất hạn chế, mặc dù nhu cầu chưa được đáp ứng vẫn rất lớn và tác động đến sức khỏe cộng đồng cũng đáng kể, theo Tiến sĩ Roger McIntyre, giáo sư tâm thần học và dược lý tại Đại học Toronto và giám đốc điều hành của Brain and Cognition Discovery Foundation.

Theo nghiên cứu của Tiến sĩ McIntyre, từ 30% đến 55% người mắc trầm cảm bị kháng trị, thường được định nghĩa là trầm cảm không cải thiện sau khi sử dụng ít nhất hai loại thuốc chống trầm cảm khác nhau.

Trầm cảm kháng trị không chỉ phổ biến mà còn nghiêm trọng hơn, thường làm suy giảm chức năng cá nhân và nghề nghiệp, tăng sử dụng dịch vụ y tế và làm tăng nguy cơ suy nghĩ hoặc hành vi tự tử, ông cho biết.

Nó cũng chưa được nghiên cứu đầy đủ. “Chúng ta đã có các phương pháp điều trị trầm cảm từ những năm 1950, nhưng cho đến gần đây, chúng ta chưa tập trung vào việc giúp đỡ những người mắc chứng trầm cảm kháng trị”, McIntyre nói. “Hầu hết các nghiên cứu tập trung vào những người mắc trầm cảm không kháng trị, vì vậy điều này thực sự rất lớn”.

Khi các loại thuốc không thể làm giảm trầm cảm, các lựa chọn tiếp theo có thể bao gồm Spravato, kích thích từ xuyên sọ, hoặc liệu pháp sốc điện, theo McClure.

Liệu pháp sốc điện rất hiệu quả, nhưng mang tính xâm lấn và có thể gây mất trí nhớ. Hầu hết mọi người chọn thử Spravato hoặc kích thích từ xuyên sọ trước – phương pháp sử dụng nam châm để kích thích các tế bào thần kinh trong não, ông nói.

Kích thích từ xuyên sọ cũng tốn thời gian, yêu cầu điều trị năm ngày một tuần trong ít nhất bốn tuần. Với Spravato, bạn bắt đầu với hai lần điều trị mỗi tuần trong bốn tuần. Một số người sau đó tiếp tục điều trị duy trì hàng tuần hoặc hai lần một tuần.

Nghiên cứu của Johnson & Johnson, công ty sản xuất Spravato, cho thấy 22,5% người sử dụng thuốc xịt mũi esketamine đạt trạng thái thuyên giảm trầm cảm nặng trong bốn tuần, trong khi chỉ có 7,6% người dùng giả dược đạt được điều này.

Lịch sử và cơ chế hoạt động

Lịch sử của loại thuốc này bắt đầu từ những năm 1960, khi các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng ketamine, một loại thuốc giảm đau và gây thay đổi nhận thức, có thể giảm bớt trầm cảm. Phân tử ketamine có hai phần: S-ketamine (esketamine), tương tự như bàn tay trái, và R-ketamine, giống như bàn tay phải, McClure giải thích.

“Ketamine tiêu chuẩn là hỗn hợp của hai phiên bản trái và phải của phân tử, còn phiên bản hít là chỉ phiên bản tay trái”, ông nói.

Chính xác cách esketamine chữa trầm cảm chưa được hiểu hoàn toàn, nhưng nó hoạt động khác với SSRI. Nghiên cứu cho thấy esketamine tác động đến chất dẫn truyền thần kinh glutamate. Glutamate đóng vai trò thay đổi tính dẻo của não – cách các tế bào não kết nối và hoạt động cùng nhau – một đặc điểm chính của trầm cảm, McIntyre nói. Esketamine tác động lên thụ thể N-methyl-D-aspartate (NMDA), một thụ thể glutamate, có thể giúp đảo ngược các quá trình làm thay đổi tính dẻo của não.

Esketamine đã được chứng minh là ảnh hưởng đến tín hiệu glutamate chỉ trong vài ngày, trong khi thuốc chống trầm cảm dạng uống có thể mất vài tuần để phát huy tác dụng.

Cách sử dụng

Spravato không giống như các loại thuốc xịt mũi bạn sử dụng khi bị cảm. Bạn cần sử dụng nó tại phòng khám. Bạn xịt thuốc vào mũi theo hướng dẫn của bác sĩ. Sau đó, bạn phải ở lại phòng khám trong hai giờ để theo dõi các tác dụng phụ như huyết áp cao, buồn nôn, mất phương hướng, hoặc thay đổi ý thức, McIntyre cho biết.

Thuốc xịt này cũng có thể để lại vị khó chịu tạm thời trong cổ họng. Sau hai giờ, bạn cần có người khác lái xe đưa về nhà, vì bạn không được phép tự lái xe cho đến ngày hôm sau.

Vì esketamine có tác dụng thay đổi nhận thức, nó đi kèm với cảnh báo về nguy cơ lạm dụng và sử dụng sai mục đích. Việc không thể mang thuốc về nhà là tin tốt về mặt an toàn. Nghiên cứu đăng trên The American Journal of Drug and Alcohol Abuse cho thấy các trường hợp dùng quá liều ketamine hoặc các dẫn xuất của nó thường xảy ra ngoài các cơ sở y tế.

“Một số người cũng lo lắng liệu việc sử dụng lâu dài có thể dẫn đến hành vi lệ thuộc, tức là liệu điều này có khiến người dùng lạm dụng các loại thuốc khác hay không”, McIntyre nói. “Chúng tôi chưa thấy điều đó”.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng thuốc xịt mũi esketamine không ảnh hưởng đến kỹ năng tư duy như liều cao ketamine.

Ngoài trầm cảm kháng trị, Spravato còn được phê duyệt để sử dụng kết hợp với thuốc chống trầm cảm dạng uống cho người lớn mắc trầm cảm nặng có suy nghĩ hoặc hành vi tự tử.

Khi thuốc này trở nên phổ biến, bệnh nhân thường hỏi liệu nó có thể được sử dụng cho các tình trạng khác gây ra triệu chứng trầm cảm không, McIntyre cho biết. “Tôi nghĩ rằng hiện tại đang có sự quan tâm tìm hiểu liệu nó có thể áp dụng trong các rối loạn khác như trầm cảm lưỡng cực hay không”.

Cần có thêm nghiên cứu để trả lời những câu hỏi này. Các thử nghiệm lâm sàng đang được thực hiện hoặc lên kế hoạch để kiểm tra esketamine trong các tình trạng như trầm cảm sau sinh, nguy cơ tự tử, rối loạn giấc ngủ, và nhiều hơn nữa.