Những hiểu lầm của các cáo buộc chống độc quyền về đổi mới và thị trường năng động

Những người thực thi luật chống độc quyền thường xuyên cáo buộc các doanh nghiệp vi phạm cạnh tranh và thông đồng. Họ cho rằng có sự thao túng giá trên nhiều thị trường, từ chế biến thịt đến quản lý bất động sản.

Trong lý tưởng chống độc quyền về nền kinh tế thị trường, mọi người mua và người bán đều có đầy đủ thông tin, cung – cầu luôn cân bằng, và người tiêu dùng được hưởng mức giá thấp nhờ cạnh tranh hoàn hảo.

Tuy nhiên, quan điểm này không chỉ phi thực tế mà còn quá ngây thơ.

Ảnh: Pexels

Thế giới thực không hoàn hảo như lý tưởng

Trong thế giới thực, thông tin không phải lúc nào cũng sẵn có, và đôi khi nó vô giá. Các quyết định không được đưa ra bởi những người hiểu biết mọi thứ, mà bởi những con người bình thường, không ngừng thích nghi và đối mặt với tình trạng thiếu hụt thông tin.

Cách đây rất lâu, Rajshree Agarwal – Chủ tịch Chiến lược và Khởi nghiệp Rudolph Lamone và Giám đốc Trung tâm Doanh nghiệp và Thị trường Ed Snider tại Đại học Maryland – bắt đầu nghiên cứu về cách con người tạo ra tri thức và hiện thực hóa nó thành các sản phẩm mới. Khi còn là một nghiên cứu sinh, tôi phải vượt qua tuyết dày và gió lạnh để đến Thư viện Lockwood tại Đại học Buffalo. Rajshree Agarwal tra cứu danh mục thẻ, đọc các cuộn vi phim về Danh bạ các nhà sản xuất Mỹ để ghi chép về các sản phẩm đổi mới suốt thế kỷ XX. Việc tổng hợp số liệu về giá cả và số lượng sản phẩm từ các nguồn công khai và tư nhân là một công việc đầy thử thách.

Dù không cần đục lỗ trên thẻ để nhập vào máy tính thời đó, thì phân tích dữ liệu trên máy Vax – loại tiên tiến nhất thời bấy giờ – vẫn mất hàng giờ, thậm chí hàng ngày.

Ngày nay, sinh viên của Rajshree Agarwal thấy điều đó như một hình ảnh tiền sử và đầy khắc nghiệt. Họ có trong tay những chiếc điện thoại thông minh trị giá 800 đô la, nhanh hơn 900 triệu lần so với máy tính trị giá 200.000 đô la từng đưa tàu Apollo lên mặt trăng.

May mắn thay, sự đổi mới đã thúc đẩy quá trình “sáng tạo hủy diệt” (creative destruction), giúp xã hội phát triển không ngừng. Thế nhưng, những người thực thi luật chống độc quyền lại không hiểu được sự năng động này. Họ liên tục cáo buộc các doanh nghiệp thông đồng và vi phạm cạnh tranh.

Trường hợp của RealPage: Bản cáo trạng chống lại đổi mới?

Tháng 8 năm 2024, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ (DOJ) cùng nhiều Tổng chưởng lý tiểu bang đã đệ đơn kiện RealPage – một công ty cung cấp phần mềm định giá bằng trí tuệ nhân tạo (AI) dành cho các chủ nhà và công ty quản lý bất động sản. Sau đó, nhiều vụ kiện tập thể từ người tiêu dùng cũng được khởi kiện.

Các vụ kiện này cho rằng thuật toán của RealPage giúp các chủ nhà thông đồng để tăng giá thuê. Nhưng những cáo buộc này bỏ qua ít nhất bốn nguyên tắc quan trọng.

1. Đổi mới là động lực thúc đẩy tiến bộ xã hội

Nghiên cứu của Rajshree Agarwal và học trò cho thấy, nền kinh tế phát triển nhờ vào sự sáng tạo của con người, hướng đến việc cung cấp các giải pháp tốt hơn, nhanh hơn, rẻ hơn.

Những người tiên phong giới thiệu các sản phẩm đổi mới, kích thích sự cạnh tranh và mở rộng thị trường. Điều này không chỉ làm tăng sự đa dạng và chất lượng sản phẩm mà còn kéo giá xuống.

Những cải tiến này có tác động to lớn đến phúc lợi xã hội:

• Trong y tế, công nghệ mới giúp giảm tỷ lệ tử vong.
• Trong nông nghiệp, hạt giống cải tiến đảm bảo an ninh lương thực.
• Trong tài chính, các công cụ số giúp hàng triệu người tiếp cận dịch vụ ngân hàng.

AI cũng đang mang lại những thay đổi tương tự trong nhiều lĩnh vực. Nhưng thay vì ủng hộ, các cơ quan chống độc quyền lại dùng pháp luật như một công cụ thô sơ để chặn đứng tiến bộ.

2. Thông tin không phải lúc nào cũng sẵn có hoặc miễn phí

Thị trường hoạt động hiệu quả khi thông tin được lan tỏa. Nếu người mua và người bán không nắm được giá trị thực của hàng hóa, thị trường sẽ không thể vận hành tối ưu.

Ví dụ, nếu bạn nhận công việc với mức lương 15 đô la/giờ vì không biết có nơi khác trả 20 đô la/giờ, bạn đã đánh giá thấp giá trị của mình. Bạn sẽ sẵn sàng trả một khoản tiền để có được thông tin tốt hơn, miễn là mức lương cao hơn đủ bù đắp chi phí đó. Việc đòi hỏi mức lương xứng đáng không phải là hành vi vi phạm cạnh tranh.

Tương tự, nếu bạn định bán một chiếc xe cũ với giá 3.000 đô la, nhưng sau khi tham khảo giá trên Facebook thấy xe cùng loại có giá 5.000 đô la, bạn có thể tăng giá bán của mình. Đây không phải là thông đồng, mà là quyết định sáng suốt dựa trên thông tin thị trường.

RealPage làm đúng điều này: thuật toán của họ giúp cung cấp thông tin chính xác hơn về giá thuê nhà, giúp người thuê và người cho thuê đưa ra quyết định đúng đắn.

3. Công nghệ AI có thể giúp giảm giá, không chỉ tăng giá

Giá cả phản ánh cung và cầu tại một thời điểm nhất định. Những người chỉ trích AI thường chọn lọc dữ liệu để chứng minh rằng giá thuê tăng, nhưng lại bỏ qua những nơi giá giảm.

Nghiên cứu của Đại học Pennsylvania cho thấy, các công cụ định giá bằng thuật toán giúp chủ nhà phản ứng nhanh hơn với điều kiện thị trường. Khi nền kinh tế suy thoái, chủ nhà sử dụng công nghệ AI giảm giá thuê nhanh hơn so với những người vẫn áp dụng phương pháp thủ công.

Hơn nữa, khi giá thuê tăng do cầu vượt cung, AI khuyến khích đầu tư xây dựng nhà mới, giúp tăng nguồn cung và ổn định thị trường.

Ngoài ra, AI không chỉ có lợi cho chủ nhà mà còn hỗ trợ người thuê nhà. Công cụ như Zoe của Zumper cung cấp trợ lý ảo giúp người thuê tìm kiếm và quản lý hợp đồng dễ dàng hơn.

4. Các vụ kiện làm giảm động lực đổi mới

Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã hủy bỏ cuộc điều tra hình sự đối với RealPage, nhưng vẫn giữ nguyên cáo buộc dân sự. Điều này gây ra sự bất ổn pháp lý, khiến các công ty công nghệ e ngại đầu tư đổi mới.

Nghiên cứu của Rajshree Agarwal chỉ ra rằng, các công ty khởi nghiệp đã phải đối mặt với nhiều rủi ro, từ công nghệ chưa hoàn thiện đến khó khăn trong tiếp cận thị trường. Thêm vào đó, các vụ kiện chống độc quyền có thể bóp nghẹt động lực đổi mới, khiến các doanh nghiệp ngại rủi ro và không dám phát triển công nghệ mới.

Ảnh: Pexels

Không hiểu đúng nguyên tắc trên có thể gây hại cho tất cả chúng ta

AI không phải là kẻ thù. Những người tạo ra công nghệ tiên tiến không đáng bị xem như tội phạm. Hãy tưởng tượng nếu chúng ta phải trải qua đại dịch COVID-19 mà không có vắc-xin mRNA, không có khám bệnh từ xa, không có Zoom hay Amazon. Chúng ta sẽ ra sao?

Những người đổi mới xứng đáng được ghi nhận, nhưng các cáo buộc chống độc quyền lại đang biến họ thành “tội đồ”.

Nếu điều này tiếp diễn, sáng tạo sẽ bị kìm hãm, và tương lai của chúng ta sẽ trở nên tăm tối. Khi không có sự đổi mới, chúng ta không thể tiến lên – chỉ có suy thoái mà thôi.