Sự thay đổi kỹ năng lớn lao: AI đang biến đổi 70% công việc đến năm 2030

Trong cuộc trò chuyện gần đây với Aneesh Raman, Giám đốc Cơ hội Kinh tế của LinkedIn, ông đã chia sẻ một con số đáng chú ý: đến năm 2030, 70% kỹ năng yêu cầu cho các công việc trung bình sẽ thay đổi. Hãy để con số này ngấm vào bạn. Bảy mươi phần trăm. Như Raman nói, “Mọi người trong mọi công việc sẽ đều có thể ở trong một công việc mới vào năm 2030, bởi vì những kỹ năng yêu cầu cho công việc của bạn sẽ thay đổi một cách cơ bản”.

Đây không phải là một sự thay đổi dần dần trong cách chúng ta làm việc. Chúng ta đang chứng kiến sự tái tạo hoàn toàn của thị trường lao động – một thị trường có thể sẽ sửa chữa những vấn đề đã tồn tại từ lâu.

Ảnh: Internet

Vì sao thị trường lao động luôn bị “hỏng”?

Thị trường lao động truyền thống vốn đã có những sai lầm cơ bản ngay từ đầu. Như Raman đã nói, “Thị trường lao động là một trong những thị trường ít minh bạch, ít năng động và ít công bằng nhất mà loài người từng tạo ra.” Trong giai đoạn nền kinh tế hàng hóa, nó “mang tính bóc lột rõ ràng”, đòi hỏi phải có các luật lệ để ngăn chặn lao động trẻ em và các điều kiện làm việc nguy hiểm.

Ngay cả trong nền kinh tế tri thức hiện tại, thị trường lao động vẫn “ngầm mang tính phân biệt dựa trên tín hiệu học vấn. Bạn có bằng cấp từ trường đại học đúng không? Bạn có mối quan hệ với những người tôi biết không? Bạn có chức danh công việc từ một công ty lớn, nổi tiếng không?”. Những tín hiệu này thực chất chỉ là suy đoán về ai có thể phù hợp với một vị trí thay vì đánh giá trực tiếp năng lực của họ.

AI sắp làm cho hệ thống này không thể duy trì được nữa. Tại sao? Vì AI buộc chúng ta phải nhìn nhận công việc không chỉ là các chức danh, mà là các tập hợp các nhiệm vụ đòi hỏi những kỹ năng cụ thể. Và khi các nhiệm vụ thay đổi, chúng ta cần hiểu rõ hơn về những kỹ năng mà con người có và những kỹ năng mà công việc yêu cầu.

Bốn giai đoạn chuyển hóa kinh tế

Theo Raman, chúng ta đang trải qua bốn giai đoạn rõ rệt khi AI biến đổi công việc:

1. Giai đoạn đầu tiên là sự gián đoạn, và chúng ta đang chứng kiến điều này qua việc áp dụng AI, mọi người sử dụng các công cụ AI trong công việc.
2. Tiếp theo là sự biến đổi công việc – sự thay đổi 70% kỹ năng mà Raman đã đề cập.
3. Giai đoạn thứ ba là sự tạo ra những công việc hoàn toàn mới. Raman nhắc nhở tôi rằng “10% tất cả các công việc trên thế giới ngày nay đã không tồn tại vào đầu thế kỷ này”. Các công việc như nhà khoa học dữ liệu hay người quản lý mạng xã hội không phải là các chức danh công việc khi nền kinh tế tri thức hình thành.
4. Cuối cùng, chúng ta sẽ tiến tới một mô hình kinh tế mới. Raman gọi đây là “nền kinh tế đổi mới” – nơi sáng tạo, trí tưởng tượng và khả năng đổi mới của con người trở thành yếu tố trung tâm trong việc tạo ra giá trị.

Phân loại ba nhóm công việc cho công việc của bạn

Mặc dù sự chuyển đổi này có thể gây choáng ngợp, nhưng có một khuôn khổ thực tế mà bất kỳ ai cũng có thể sử dụng để điều hướng. Raman gợi ý việc phân loại một chục nhiệm vụ quan trọng nhất trong công việc hiện tại của bạn thành ba nhóm:

1. Nhóm đầu tiên bao gồm những nhiệm vụ mà các công cụ và đại lý AI sẽ ngày càng thực hiện, nếu không muốn nói là tự động hóa hoàn toàn – như tóm tắt ghi chú hoặc tạo mẫu nội dung.
2. Nhóm thứ hai là những nhiệm vụ bạn sẽ thực hiện hợp tác với AI. Điều này bao gồm cái mà Raman gọi là “kiến thức về AI” – khả năng sử dụng các công cụ AI một cách hiệu quả trong công việc hàng ngày.
3. Nhóm thứ ba chứa các nhiệm vụ mà con người vẫn có thể làm tốt hơn AI. Đây là nơi công việc của chúng ta sẽ tập trung ngày càng nhiều trong nền kinh tế đổi mới.

“Nếu bạn chủ yếu ở trong nhóm đầu tiên”, Raman cảnh báo, “Điều đó có nghĩa là bạn cần nâng cao kỹ năng và chuyển đổi. Bạn sẽ không thể an toàn chỉ bằng việc giữ công việc có khả năng bị AI thay thế”.

Kỹ năng mềm là kỹ năng cứng mới

Khi AI đảm nhận ngày càng nhiều các nhiệm vụ phân tích và tính toán, con người sẽ cần phát triển những kỹ năng gì? Raman chỉ ra năm khả năng quan trọng – mà ông gọi là “năm C”: “Tò mò, lòng trắc ẩn, sự sáng tạo, dũng cảm và giao tiếp”, ông liệt kê. “Cải thiện những điều này mỗi ngày”.

Đây không chỉ là những phẩm chất đáng có nữa. Chúng đang trở thành những kỹ năng được yêu cầu nhiều nhất trong thị trường lao động. Nhìn vào dữ liệu của LinkedIn về các kỹ năng đang gia tăng tại Vương quốc Anh, Raman lưu ý rằng việc xây dựng mối quan hệ, tư duy chiến lược và giao tiếp đang xếp cao hơn so với kiến thức về AI hay việc sử dụng các mô hình ngôn ngữ lớn.

“Kỹ năng mềm là kỹ năng cứng mới”, ông khẳng định. “Các kỹ năng kỹ thuật đang nhường chỗ cho kỹ năng mềm, trở thành những kỹ năng quan trọng, kỹ năng lâu dài”.

Điều làm cho những kỹ năng này trở nên đặc biệt quý giá là chúng thể hiện những khả năng vốn có của con người mà ngay cả AI tiên tiến cũng không thể sao chép một cách thực sự. AI có thể bắt chước những phẩm chất này trong kết quả đầu ra, nhưng không thể phát triển chúng một cách độc lập. Như Raman nói, “Chúng ta không thể cung cấp cho AI một bộ dữ liệu về cách con người phát triển lòng dũng cảm để nó bắt chước hoặc làm tốt hơn chúng ta”.

Sự kết thúc của các con đường nghề nghiệp tuyến tính

Một hệ quả khác của sự tác động của AI đối với công việc là sự kết thúc của “con đường nghề nghiệp thẳng tắp”, nơi bạn gia nhập một chức năng, từ từ thăng tiến qua các cấp bậc và chỉ đơn giản là quản lý thêm người và công việc.

Thay vào đó, ông ủng hộ việc chấp nhận những gì ông gọi là “sự nghiệp đường cong” – những trải nghiệm đa dạng có thể không có ý nghĩa ngay lập tức qua chức danh công việc, nhưng xây dựng một bộ kỹ năng và góc nhìn độc đáo.

“Sự nghiệp của tôi không có nghĩa lý gì qua chức danh công việc”, Raman thừa nhận. “Từ phóng viên chiến trường đến người viết bài phát biểu của Obama, đến người làm phát triển đến giám đốc tác động kinh tế rồi đến công việc mới mà chúng tôi chỉ vừa tạo ra”.

Tuy nhiên, chính sự hỗn loạn này lại trao quyền cho các cá nhân. “Ngay khi bạn kể câu chuyện về chính mình dựa trên những kỹ năng bạn có, không phải chức danh công việc bạn đã có hay chưa, không phải bằng cấp bạn có hay không, không phải những thứ người khác đã trao cho bạn hay chưa, bạn ngay lập tức có nhiều quyền chủ động hơn”.

Ảnh: Internet

Tương lai AI của bạn bắt đầu ngay bây giờ

Có thể quan trọng nhất, đây không phải là một viễn cảnh tương lai xa. “Đây không phải là một nền kinh tế đang đến. Nó đã đến rồi”, Raman nhấn mạnh.

Điều này có nghĩa gì đối với bạn ngay hôm nay? Đầu tiên, phát triển kiến thức về AI. “Hãy lấy một số công cụ AI, như Copilot, GitHub, Gemini, GPT, và bắt đầu sử dụng chúng”, Raman khuyên. “Bạn không cần chứng chỉ để biết cách sử dụng Chat GPT hay Copilot. Bạn chỉ cần sử dụng và trò chuyện với chúng như thể chúng là người khác”.

Thứ hai, nhận ra rằng thành công trong tương lai của bạn không còn phụ thuộc vào chức danh hay bằng cấp, mà phụ thuộc vào những kỹ năng bạn phát triển và cách bạn áp dụng chúng. Hãy tự hỏi bản thân, bạn đam mê kỹ năng gì, chuyên môn nào bạn muốn phát triển và tác động bạn hy vọng sẽ có.

Thay vì coi AI là mối đe dọa, Raman khuyến khích một sự thay đổi trong tư duy: “Điều tôi cố gắng làm năm ngoái là khiến tất cả chúng ta hỏi không phải là những gì còn lại cho con người… mà là những gì có thể với AI cho con người trong công việc?”. Chỉ một thay đổi nhỏ trong từ ngữ – từ “còn lại” sang “có thể” – có thể biến đổi cách chúng ta nhìn nhận và chuẩn bị cho nền kinh tế đổi mới.

Chuyển hóa HR: Từ hỗ trợ đến trung tâm chiến lược

Khi công việc chuyển từ việc tập trung vào công nghệ sang tập trung vào con người, các phòng nhân sự (HR) sẽ chuyển từ vai trò hỗ trợ sang vai trò lãnh đạo chiến lược.

“Tôi nghĩ các Giám đốc Nhân sự (CHRO) sẽ trở thành các Giám đốc Công nghệ (CTO) mới, thậm chí là các Giám đốc Điều hành (CEO) tiếp theo”, Raman nói với tôi, so sánh với cách mà những người đứng đầu công nghệ đã vươn lên từ các vai trò hỗ trợ để trở thành những người dẫn dắt chiến lược doanh nghiệp trong sự xuất hiện của nền kinh tế tri thức.

Sự chuyển đổi này đòi hỏi những thay đổi quan trọng. Tương lai sẽ bao gồm việc tăng cường phân tích con người, kết hợp dữ liệu về lương với bản đồ kỹ năng, và sự xuất hiện của những vai trò tập trung vào tài năng mới. “Tôi nghĩ chúng ta sẽ nhanh chóng đến nơi mà HR, L&D (Học hỏi và Phát triển) và TA (Tuyển dụng Tài năng) sẽ hợp nhất thành một vai trò mới”, Raman dự đoán. Những chuyên gia này sẽ được gắn vào các nhóm dự án, giúp “tuyển dụng những người phù hợp, phát triển những người phù hợp và huấn luyện các nhà quản lý của nhóm đó không chỉ để quản lý các công việc của mọi người… mà còn huấn luyện năng lượng của con người”.

IBM là ví dụ điển hình với một bot HR AI xử lý các công việc thường xuyên trong khi gắn kết lương trực tiếp với việc phát triển kỹ năng. Đây không phải là lý thuyết – nó đang diễn ra ngay bây giờ.

Tương lai công việc tập trung vào con người

Câu chuyện về công việc từ trước đến nay thường là câu chuyện của công nghệ, với con người như những yếu tố trong phương trình năng suất. Sự gián đoạn từ AI mang đến cơ hội để lật ngược câu chuyện này – biến công việc trở thành một lĩnh vực thực sự tập trung vào con người lần đầu tiên.

“Có cơ hội vô hạn cho con người nếu chúng ta có thể tổ chức một cách có lợi cho con người xung quanh nơi công việc đang đi tới”, Raman kết luận.

Sự thay đổi 70% kỹ năng sẽ đến vào năm 2030 không phải là một mối đe dọa – đó là lời mời gọi để chúng ta cuối cùng xây dựng một thị trường lao động coi trọng khả năng của con người, nâng cao sự đổi mới và tạo ra cơ hội cho tất cả những ai sẵn sàng thích nghi. Thị trường lao động hỏng hóc đang được xây dựng lại, và tất cả chúng ta đều có cơ hội để giúp định hình nó.