Tại sao tư duy phê phán là vũ khí mạnh nhất của bạn để đối phó với “cuộc tấn công” của Deepfake?

Nội dung giả (đôi khi gọi là nội dung tổng hợp) đã bùng nổ trong những năm gần đây, với nghiên cứu từ Amazon cho thấy tới 60% nội dung trên internet là do AI tạo ra. Không phải tất cả nội dung này đều là “deepfake”, thuật ngữ chỉ những nội dung được thiết kế để trông cực kỳ lừa đảo.

Ảnh: Shutterstock

Trong những năm gần đây, chúng ta đã thấy deepfake được sử dụng để thao túng bầu cử, phạm tội lừa đảo và trộm cắp, và tạo ra những hình ảnh khiêu dâm của người khác mà không có sự đồng ý của họ. Những vấn đề này có thể sẽ càng tồi tệ hơn khi công cụ AI ngày càng mạnh mẽ và dễ tiếp cận hơn. Ví dụ, Grok 3, do xAI của Elon Musk tạo ra, hiện nay miễn phí cho tất cả người dùng X (Twitter) và có thể tạo ra deepfake rất thuyết phục của những người thực.

Có rất nhiều công cụ giúp bảo vệ chúng ta khỏi sự lừa đảo hoặc lạm dụng do deepfake gây ra. Các công cụ phát hiện dựa trên AI có thể phát hiện, với các mức độ thành công khác nhau, liệu nội dung có được tạo ra hoặc chỉnh sửa bằng kỹ thuật số hay không. Các công cụ xác minh danh tính kỹ thuật số và xác thực đa yếu tố cũng có thể bảo vệ chúng ta khỏi các cuộc tấn công kỹ thuật xã hội.

Tuy nhiên, công nghệ deepfake đang phát triển và cải thiện nhanh chóng đến mức những công cụ này không đủ, vì vậy giáo dục, tư duy phê phán và nhận thức là vô cùng quan trọng, nếu không muốn nói là quan trọng hơn để bảo vệ bản thân.

Tư duy phê phán và nhận thức

Công nghệ có thể giúp bảo vệ chúng ta khỏi deepfake, nhưng nó không cung cấp tất cả các câu trả lời và không phải lúc nào cũng đáng tin cậy 100%. Đó là lý do tại sao nên tin rằng sự phòng thủ tốt nhất để tránh bị tổn hại bởi thông tin sai lệch do AI tạo ra là các kỹ năng nhận thức về bối cảnh và tư duy phê phán của con người.

Các doanh nghiệp cần đào tạo nhân viên ngay hôm nay để có thể đánh giá nội dung và thông tin một cách phê phán. Và như những cá nhân, chúng ta nên hiểu cách và lý do tại sao những người có ý đồ xấu sẽ cố gắng ảnh hưởng đến suy nghĩ và quyết định của chúng ta – bao gồm cả những quyết định liên quan đến dân chủ của chúng ta.

Deepfake tạo ra những thách thức độc đáo đòi hỏi những kỹ năng đặc biệt để đối phó:

• Kiểm tra sự thật và xác minh là hai điều hiển nhiên – ngày nay, việc kiểm tra nguồn thông tin và xác định thông tin đến từ đâu là quan trọng hơn bao giờ hết. Facebook đã phát triển một số tính năng cảnh báo người dùng khi thông tin có thể bị lừa đảo, chẳng hạn như khi thông tin đến từ những nguồn cố gắng giấu danh tính. Tuy nhiên, họ cũng đã bị chỉ trích vì gỡ bỏ các chức năng kiểm tra sự thật, điều này có thể được xem là một bước lùi.
• Nhận thức về bối cảnh thường đơn giản chỉ là hỏi: “Điều này có hợp lý không?”.
  Nhận thức về bối cảnh và tình huống có thể đã giúp nhiều người nhận ra rằng video về Tổng thống Volodymyr Zelensky đầu hàng Nga vào năm 2022 là giả mạo. Một nhân viên của công ty kỹ thuật Arup, người đã bị lừa chuyển 25 triệu đô la cho những kẻ lừa đảo sử dụng deepfake giọng nói của sếp anh ta, có thể đã chuẩn bị tốt hơn nếu họ nhận thức được tính bất thường của yêu cầu đó.

• Kỹ năng tư duy phê phán giúp chúng ta đặt câu hỏi: thông tin này đến từ ai và tại sao họ lại muốn chúng ta biết điều đó. Nội dung thông tin sai lệch thường sẽ khai thác cảm xúc một cách cực đoan để gây ra sợ hãi, tức giận hoặc kích động. May mắn thay, chúng ta có thể được đào tạo để nhận biết khi nào mình đang bị thao túng theo cách này.

Ảnh: Shutterstock

Vì vậy, ba điều chúng ta nên học cách xem xét với bất kỳ nội dung nào mà mình tiêu thụ là:

1. Nó có cố gắng ảnh hưởng đến tôi không?
2. Nó có khả năng đã xảy ra không?
3. Tôi có thể tin tưởng người đang kể tôi chuyện này không?

Việc nhấn mạnh tầm quan trọng của cách tiếp cận này trong việc suy nghĩ phê phán về nội dung là rất quan trọng để bảo vệ chúng ta khỏi tác động của deepfake.

Thích nghi với thế giới “hậu sự thật”

Công nghệ deepfake sẽ chỉ càng trở nên tinh vi hơn. Chúng ta có thể sẽ đến một thời điểm mà ngay cả những công cụ phát hiện tốt nhất cũng không luôn phát hiện được video, hình ảnh hay âm thanh giả.

Các cơ chế phòng thủ của con người mà tôi đã đề cập ở đây – tư duy phê phán, nhận thức và lý luận – có khả năng sẽ vẫn là những phòng thủ hiệu quả lâu dài hơn.

Liệu quy định có bảo vệ chúng ta không? Chính phủ của một số quốc gia, như Trung Quốc và EU, đã đưa ra các quy định về deepfake. Tuy nhiên, tội phạm không phải lúc nào cũng tuân thủ luật.

Vì vậy, các tổ chức cần phản ứng ngay bây giờ để đảm bảo mọi người hiểu các quy trình và chính sách liên quan đến việc xác minh và đánh giá thông tin một cách phê phán trước khi hành động.

Đối với các cá nhân, nhận thức về những nguy cơ của thông tin sai lệch do AI tạo ra, dù là cố gắng ảnh hưởng đến việc chúng ta bỏ phiếu hay quyết định chi tiền, nên trở thành bản năng thứ hai. Điều này sẽ giúp chúng ta đi đúng hướng trong một tương lai mà chúng ta có thể không chắc liệu có thể tin tưởng những gì mình thấy bằng mắt hay không.