Tập Cận Bình và Vladimir Putin chia sẻ tầm nhìn về trật tự toàn cầu mới tại diễn đàn an ninh

Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với những biến động địa chính trị sâu sắc, từ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung leo thang đến xung đột kéo dài ở Ukraine, hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) tại Thiên Tân vào ngày 1 tháng 9 năm 2025 đã trở thành sân khấu quan trọng để các nhà lãnh đạo từ “Global South” khẳng định vị thế. Tại đây, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã cùng nhau vẽ nên bức tranh về một trật tự toàn cầu mới – một hệ thống an ninh và kinh tế công bằng hơn, đa cực hơn, nơi ảnh hưởng của phương Tây không còn là trung tâm duy nhất. Sự kiện này không chỉ là một cuộc họp ngoại giao thông thường, mà còn là lời tuyên bố mạnh mẽ về sự trỗi dậy của các cường quốc mới, hứa hẹn định hình lại bản đồ quyền lực thế giới trong những thập kỷ tới.

Hội nghị SCO năm nay quy tụ hơn 20 nhà lãnh đạo thế giới, bao gồm Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, cùng đại diện từ Trung Á, Trung Đông, Nam Á và Đông Nam Á. Được thành lập từ năm 2001 với sáu quốc gia Eurasia làm nòng cốt, SCO nay đã mở rộng lên 10 thành viên thường trực và 16 quốc gia quan sát viên hoặc đối tác đối thoại, với các nước như Myanmar và Turkey đang tìm cách gia nhập. Đây là minh chứng sống động cho sức hút ngày càng tăng của khối liên minh do Trung Quốc và Nga dẫn dắt, được xem như một đối trọng với NATO và trật tự do Mỹ lãnh đạo. Trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa áp đặt mức thuế 50% lên hàng hóa xuất khẩu của Ấn Độ, hội nghị này càng mang ý nghĩa chiến lược, nhấn mạnh sự đoàn kết của “Global South” trước các chính sách “bá quyền” từ phương Tây.

Credit: The Korea Times

Chủ tịch Tập Cận Bình – trong bài phát biểu khai mạc, đã phác thảo một tầm nhìn đầy tham vọng cho SCO như một mô hình quan hệ quốc tế mới. Ông kêu gọi thúc đẩy “sự đa cực hóa thế giới một cách bình đẳng và có trật tự, toàn cầu hóa kinh tế bao dung, và xây dựng hệ thống quản trị toàn cầu công bằng hơn”. Tập Cận Bình nhấn mạnh việc tận dụng “thị trường quy mô lớn” để tăng cường hợp tác trong lĩnh vực năng lượng, cơ sở hạ tầng, khoa học công nghệ và trí tuệ nhân tạo. Ông cũng chỉ trích gay gắt “tư duy Chiến tranh Lạnh, đối đầu khối và các hành vi bắt nạt”, ngầm ám chỉ chính sách thuế quan của Mỹ. Để cụ thể hóa tầm nhìn này, Trung Quốc cam kết cung cấp 2 tỷ nhân dân tệ (khoảng 280 triệu USD) viện trợ miễn phí cho các thành viên SCO, cùng 10 tỷ nhân dân tệ dưới dạng vay cho liên minh ngân hàng SCO. Ngoài ra, Tập Cận Bình đề xuất thành lập Ngân hàng Phát triển SCO và thực hiện 100 dự án dân sinh “nhỏ và đẹp”, đồng thời tăng gấp đôi học bổng dành riêng cho SCO. Những cam kết này, dù nhỏ hơn so với khoản 50 tỷ USD dành cho châu Phi, vẫn đánh dấu bước tiến từ lời nói sang hành động thực tế, nhằm củng cố ảnh hưởng của Bắc Kinh trên toàn cầu.

Tổng thống Vladimir Putin đã nhiệt tình ủng hộ quan điểm của Tập Cận Bình, khẳng định SCO đang hồi sinh “chủ nghĩa đa phương chân chính” thông qua việc tăng cường sử dụng đồng tiền quốc gia trong thanh toán lẫn nhau. Ông mô tả điều này như nền tảng chính trị và kinh tế – xã hội cho “hệ thống ổn định và an ninh mới ở Eurasia”. Putin nhấn mạnh rằng hệ thống này sẽ khác biệt hoàn toàn với các mô hình “Euro-centric và Euro-Atlantic”, đảm bảo cân bằng thực sự và không cho phép bất kỳ quốc gia nào đảm bảo an ninh của mình bằng cách hy sinh lợi ích của nước khác. Những lời lẽ này không chỉ phản ánh sự gắn kết chiến lược giữa Nga và Trung Quốc mà còn gửi thông điệp rõ ràng đến phương Tây, đặc biệt trong bối cảnh Putin thảo luận với Tập Cận Bình và Modi về kết quả cuộc gặp của ông với Trump tại Alaska, cũng như triển vọng chấm dứt chiến tranh Ukraine.

Bên lề hội nghị, các cuộc gặp song phương đã mang lại những tín hiệu tích cực, đặc biệt là giữa Tập Cận Bình và Narendra Modi. Đây là chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên của Modi sau bảy năm, đánh dấu sự tan băng trong quan hệ Ấn-Trung vốn căng thẳng do tranh chấp biên giới. Hai nhà lãnh đạo đồng ý rằng Ấn Độ và Trung Quốc là “đối tác phát triển, không phải đối thủ”, và cam kết cải thiện thương mại, bao gồm nối lại các chuyến bay trực tiếp. Sự kiện này càng nhấn mạnh vai trò của SCO như một diễn đàn hòa giải, nơi các xung đột khu vực có thể được giải quyết dưới mái nhà chung của đa cực hóa.

Về mặt địa chính trị sâu rộng, hội nghị SCO tại Thiên Tân không chỉ là một sự kiện ngoại giao mà còn là bước ngoặt trong việc tái cấu trúc trật tự toàn cầu. Với sự tham gia của Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres, người ca ngợi vai trò “cơ bản” của Trung Quốc trong việc duy trì chủ nghĩa đa phương toàn cầu, SCO đang dần trở thành biểu tượng của một thế giới mới – nơi các cường quốc mới nổi như Trung Quốc, Nga và Ấn Độ có tiếng nói bình đẳng. Tuy nhiên, tầm nhìn này cũng đặt ra những thách thức: Liệu hệ thống an ninh Eurasia mới có thực sự bao dung, hay chỉ là công cụ để Bắc Kinh và Moscow mở rộng ảnh hưởng? Trong bối cảnh căng thẳng thương mại toàn cầu và các cuộc chiến khu vực, sự đoàn kết của SCO có thể thúc đẩy hòa bình, nhưng cũng có nguy cơ làm sâu sắc thêm rạn nứt Đông-Tây.

Hội nghị SCO 2025 đã khắc họa một tương lai mà Tập Cận Bình và Vladimir Putin mơ ước: Một thế giới đa cực, nơi an ninh và thịnh vượng được chia sẻ công bằng. Đây không chỉ là lời kêu gọi thay đổi, mà còn là lời nhắc nhở rằng, trong kỷ nguyên bất ổn hiện nay, sức mạnh thực sự nằm ở sự hợp tác chứ không phải đối đầu.