Thẩm phán ra phán quyết chống lại lệnh sa thải hàng loạt: Thắng – thua của Trump và Musk trước tòa

Một thẩm phán liên bang đã phán quyết rằng nỗ lực của chính quyền Trump nhằm sa thải hàng loạt nhân viên chính phủ mới có khả năng là bất hợp pháp, theo nhiều báo cáo – đây là diễn biến mới nhất trong chuỗi các phán quyết của tòa án liên quan đến Trump và các thay đổi mạnh mẽ của “ông trùm cắt giảm chi phí” Elon Musk trong chính phủ liên bang.

Các nguyên đơn, bao gồm các tổng chưởng lý Đảng Dân chủ, nhân viên liên bang, công đoàn lao động, tổ chức phi lợi nhuận và các nhóm khác, đã đệ trình hàng chục vụ kiện thách thức các hoạt động của chính quyền Trump trong những tuần kể từ khi ông nhậm chức. Khi Đảng Cộng hòa kiểm soát cả Nhà Trắng và Quốc hội, hành động pháp lý đã trở thành phương thức chính của Đảng Dân chủ để chống lại các chính sách của Trump.

Tất cả các vụ kiện vẫn đang được tòa án xem xét và chưa có phán quyết cuối cùng nào được đưa ra, nhưng một số phán quyết tạm thời đã được ban hành, trong đó một số chính sách bị chặn vì kiện tụng tiếp diễn, và một số lệnh khác vẫn có hiệu lực cho đến khi có phán quyết lâu dài hơn.

Tình hình pháp lý vẫn có thể thay đổi: Các thẩm phán đã phán quyết có lợi cho chính quyền Trump có thể vẫn đưa ra phán quyết chặn chính sách của ông trong tương lai, và ngược lại. Các phán quyết có lợi hoặc bất lợi cho chính phủ cũng có thể bị kháng cáo lên các tòa án cấp cao hơn.

Ảnh: Anna Moneymaker/Getty Images

Những phán quyết Trump thắng trong tòa án

• Nhân viên CIA: Giám đốc CIA John Ratcliffe có thể sa thải các nhân viên đã làm việc trong các vai trò liên quan đến đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI), theo phán quyết của thẩm phán Anthony Trenga. Mặc dù ông cho rằng những nhân viên này không nên bị sa thải vì “sự công bằng cơ bản”, nhưng theo luật, Ratcliffe có quyền làm vậy.
• Viện trợ nước ngoài: Chánh án Tòa án Tối cao John Roberts đã tạm thời ngăn chặn một phán quyết trước đó yêu cầu chính quyền Trump phải giải ngân tiền viện trợ nước ngoài đã được phê duyệt. Quyết định này chỉ mang tính tạm thời và không đưa ra đánh giá về giá trị pháp lý của vụ kiện.
• Nhân viên USAID: Thẩm phán Carl Nichols đã đảo ngược phán quyết trước đó của chính mình, cho phép chính quyền Trump tạm thời cho nhân viên USAID nghỉ việc.
• Hãng tin Associated Press (AP): Thẩm phán Trevor McFadden cho phép chính quyền Trump tiếp tục ngăn chặn các phóng viên của AP tham gia các sự kiện lớn tại Nhà Trắng.
• Quyền lực của Elon Musk: Thẩm phán Tanya Chutkan từ chối yêu cầu của các tổng chưởng lý Đảng Dân chủ nhằm hạn chế quyền truy cập dữ liệu liên bang của Musk và Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE). Tuy nhiên, bà bày tỏ lo ngại về quyền lực của Musk.
• Truy cập dữ liệu lao động của DOGE: Thẩm phán John Bates hai lần từ chối yêu cầu của công đoàn lao động nhằm chặn DOGE truy cập dữ liệu của Bộ Lao động.
• Mua lại nhân viên liên bang: Thẩm phán George O’Toole để lệnh cho nhân viên liên bang nhận trợ cấp thôi việc hết hiệu lực, cho rằng công đoàn lao động không có quyền khởi kiện.
• Email nhân viên liên bang: Thẩm phán Randolph Daniel Moss từ chối yêu cầu của nhân viên liên bang nhằm ngăn chính phủ gửi email hàng loạt qua hệ thống máy chủ không an toàn.

Những phán quyết Trump thua trong tòa án

• Sa thải nhân viên thử việc: Thẩm phán William Alsup yêu cầu Văn phòng Quản lý Nhân sự (OPM) đảo ngược một bản ghi nhớ kêu gọi sa thải hàng loạt nhân viên thử việc.
• Các vụ sa thải khác: Một số nhân viên liên bang đã nhận được lệnh tòa án ngăn chặn chính quyền Trump sa thải họ trong khi vụ kiện tiếp diễn.
• Tiếp nhận người tị nạn: Thẩm phán Jamal Whitehead chặn sắc lệnh của Trump đình chỉ tiếp nhận người tị nạn, cho rằng sắc lệnh này “vô hiệu hóa ý chí của Quốc hội”.
• Truy cập dữ liệu vay sinh viên của DOGE: Một thẩm phán liên bang ở Maryland đã chặn DOGE truy cập dữ liệu sinh viên.
• Truy cập dữ liệu của Bộ Tài chính: DOGE bị cấm truy cập dữ liệu Bộ Tài chính khi vụ kiện tiếp diễn.
• Quyền công dân theo nơi sinh: Bốn thẩm phán liên bang đã chặn sắc lệnh của Trump về việc hủy quyền công dân theo nơi sinh.
• Đóng băng ngân sách: Hai thẩm phán liên bang chặn lệnh của chính quyền Trump về việc đóng băng ngân sách liên bang.
• Chương trình DEI: Các thẩm phán đã ngăn chặn chính quyền Trump cắt giảm ngân sách và sa thải nhân viên DEI trong các cơ quan tình báo liên bang.
• Quyền của người chuyển giới: Nhiều thẩm phán đã ra phán quyết chống lại các hạn chế của Trump đối với người chuyển giới, bao gồm lệnh cấm họ tham gia thể thao và phục vụ trong quân đội.
• Tài trợ của Viện Y tế Quốc gia (NIH): Một thẩm phán liên bang đã chặn NIH áp đặt giới hạn hoàn trả chi phí nghiên cứu y tế.
• Các trang web y tế: Thẩm phán Bates ra lệnh khôi phục các trang web y tế mà chính quyền Trump đã gỡ bỏ.

Các vụ kiện đang chờ xét xử

• Nhập cư: Các vụ kiện liên quan đến nhập cư, bao gồm lệnh hạn chế tị nạn, trục xuất nhanh chóng, và đột kích vào các “thánh địa” (.
• Quyền lực của DOGE: Nhiều vụ kiện vẫn đang thách thức tính hợp pháp của DOGE.
• Nhân viên liên bang: Nhiều vụ kiện về sa thải hàng loạt nhân viên chính phủ vẫn đang tiếp diễn.
• Quyền của người chuyển giới: Các vụ kiện về quyền thể thao và hộ chiếu vẫn chưa được giải quyết.
• Tài trợ liên bang: Pennsylvania và New York đang kiện chính quyền Trump để khôi phục ngân sách bị mất.
• Biến đổi khí hậu: Các tổ chức môi trường đã kiện Trump vì cho phép khai thác dầu khí ngoài khơi.
• Giá vé tắc nghẽn giao thông: New York đang kiện Trump vì yêu cầu hủy bỏ chương trình thu phí tắc nghẽn giao thông.

Ảnh: Pexels

Chính quyền Trump đã nói gì trước tòa?

Chính quyền Trump đã bảo vệ các chính sách của mình trước tòa ngay cả khi chúng đi ngược lại với quan điểm của hầu hết các chuyên gia pháp lý, chẳng hạn như tuyên bố rằng Tu chính án thứ 14 không đảm bảo quyền công dân theo nơi sinh. Các luật sư của chính quyền cũng bị giám sát chặt chẽ trong vụ kiện của các bang do Đảng Dân chủ lãnh đạo về quyền hạn của Elon Musk, buộc các luật sư chính phủ phải giảm nhẹ ảnh hưởng của tỷ phú này – dù cả Trump và Musk đều thừa nhận CEO Tesla có vai trò lớn trong các đợt cắt giảm nhân sự quy mô lớn. Bộ Tư pháp cũng bị chỉ trích vì không thể cung cấp số lượng nhân viên đã bị sa thải hoặc xác định ai trong chính phủ đang giữ chức vụ quản lý tại DOGE.

Các thẩm phán đã nói gì với Trump và nhóm luật sư của ông?

Các thẩm phán thường xuyên chỉ trích chính sách của chính quyền Trump hoặc khẳng định chúng vi phạm luật liên bang. Thẩm phán Lauren King lập luận rằng sắc lệnh hành pháp cấm chăm sóc sức khỏe khẳng định giới tính cho trẻ vị thành niên “gây tổn hại nghiêm trọng đến trẻ em” và thực tế là một biện pháp “mạnh tay nhưng kém hiệu quả” trong việc đạt được mục tiêu mà chính quyền tuyên bố là bảo vệ trẻ em.

Thẩm phán John Coughenour, một người được bổ nhiệm dưới thời Tổng thống Ronald Reagan, tuyên bố trong phán quyết chặn sắc lệnh của Trump về việc thu hồi quyền công dân theo nơi sinh rằng: “Tổng thống không thể thay đổi, hạn chế hoặc điều chỉnh quyền hiến định này bằng một sắc lệnh hành pháp”.

Ngay cả khi đưa ra phán quyết có lợi cho chính quyền Trump, các thẩm phán vẫn bày tỏ lo ngại. Trong phán quyết cho phép các hoạt động của DOGE tiếp tục, Thẩm phán Tanya Chutkan thừa nhận rằng các bang do Đảng Dân chủ lãnh đạo “hoàn toàn có cơ sở khi đặt câu hỏi về quyền lực dường như không bị kiểm soát của một cá nhân không được bầu chọn”, ám chỉ đến Elon Musk.

Trump có tuân thủ các lệnh của tòa án không?

Có. Mặc dù các chuyên gia pháp lý đã lên tiếng lo ngại sau khi Phó Tổng thống JD Vance tuyên bố vào tháng 2 rằng các thẩm phán “không có quyền kiểm soát quyền lực hợp pháp của nhánh hành pháp”, hiện chưa có dấu hiệu nào cho thấy chính quyền Trump cố tình không tuân thủ các phán quyết chống lại mình. Trong các hồ sơ tòa án, chính quyền đã cẩn thận khẳng định rằng họ đang thực hiện đúng theo lệnh của tòa.

Sẽ có thêm vụ kiện nào lên Tòa án Tối cao không?

Cho đến nay, vụ kiện của Dellinger và vụ liên quan đến tài trợ USAID là hai vụ duy nhất kể từ khi Trump nhậm chức được đưa lên Tòa án Tối cao. Tuy nhiên, với mức độ quan trọng của các chính sách đang bị thách thức, nhiều vụ kiện khác có khả năng cũng sẽ được đưa lên.

Chưa rõ Tòa án Tối cao với tỷ lệ 6-3 nghiêng về phe bảo thủ (trong đó có ba thẩm phán do Trump bổ nhiệm) sẽ phán quyết thế nào. Tuy nhiên, một số chuyên gia pháp lý cho rằng một số động thái của chính quyền có thể đi quá xa ngay cả với một tòa án bảo thủ. Giáo sư Stephen Vladeck của Trường Luật Georgetown nhận định ông nghi ngờ việc Tòa án Tối cao sẽ ủng hộ bản ghi nhớ của chính quyền về việc dừng tài trợ liên bang, bởi điều này đồng nghĩa với việc Trump “có quyền từ chối chi tiêu toàn bộ ngân sách mà Quốc hội đã phê duyệt”.

Những vụ kiện nào có thể sẽ được đệ trình trong tương lai?

Nhiều chính sách của Trump vẫn chưa bị kiện nhưng có thể sẽ bị thách thức trong tương lai, bao gồm:

• Rút khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
• Áp thuế đối với Trung Quốc.
• Bãi bỏ các biện pháp bảo vệ xung quanh trí tuệ nhân tạo (AI).
• Hủy bỏ các sáng kiến về biến đổi khí hậu thời Biden, bao gồm việc chỉ đạo các cơ quan liên bang không giải ngân một số khoản tài trợ đã được Quốc hội phê duyệt.