Thiếu hụt nam châm đất hiếm từ Trung Quốc đe dọa ngành sản xuất ô tô toàn cầu

Ngành công nghiệp ô tô toàn cầu đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng tiềm tàng mới, khi các nhà sản xuất lớn cảnh báo nguy cơ đình trệ dây chuyền sản xuất do sự thiếu hụt trầm trọng nam châm đất hiếm – một thành phần then chốt trong nhiều hệ thống điện tử của xe hơi. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ chính sách hạn chế xuất khẩu nam châm đất hiếm của Trung Quốc, bắt đầu từ tháng 4/2025, theo Reuters đưa tin ngày 30/5/2025.

Cụ thể, các tập đoàn ô tô hàng đầu thế giới như General Motors, Toyota, Volkswagen và Hyundai đã bày tỏ lo ngại với chính phủ Mỹ rằng lượng nam châm đất hiếm cần thiết để sản xuất các bộ phận như hệ thống phanh ABS, trợ lực lái, động cơ điện, camera và cảm biến đang sụt giảm nghiêm trọng. Đây là những linh kiện đóng vai trò quan trọng trong cả xe động cơ đốt trong truyền thống lẫn xe điện.

Theo dữ liệu được công bố, khối lượng nam châm đất hiếm mà Trung Quốc xuất khẩu trong tháng 4 đã giảm khoảng 50% so với cùng kỳ năm ngoái. Việc siết chặt kiểm soát xuất khẩu này được Bắc Kinh lý giải là một phần trong nỗ lực giám sát kỹ lưỡng hơn các nguồn tài nguyên chiến lược. Tuy nhiên, điều này đã gây lo ngại sâu sắc trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là tại các nhà máy sản xuất ô tô tại Mỹ, châu Âu và Hàn Quốc.

Trong nỗ lực giảm thiểu tác động, chính quyền Mỹ đã mở các cuộc đàm phán cấp cao với Trung Quốc, nhằm tháo gỡ nút thắt trong quy trình cấp phép xuất khẩu. Tuy vậy, tiến độ vẫn được đánh giá là chậm chạp, và nhiều nhà sản xuất lo ngại rằng họ có thể buộc phải tạm dừng một số dây chuyền lắp ráp chỉ trong vài tuần tới nếu không có giải pháp kịp thời.

Trung Quốc hiện là quốc gia thống trị trong lĩnh vực sản xuất và chế biến đất hiếm, chiếm hơn 90% lượng nam châm đất hiếm được sử dụng trên toàn cầu. Mặc dù các nước phương Tây đã bắt đầu tăng cường đầu tư vào chuỗi cung ứng đất hiếm nội địa, quá trình này vẫn cần nhiều thời gian và nguồn lực. Trong bối cảnh đó, sự phụ thuộc vào Trung Quốc vẫn là một thực tế không dễ thay đổi trong ngắn hạn.

Trước áp lực quốc tế và rủi ro gián đoạn thương mại, phía Trung Quốc cũng phát tín hiệu sẽ điều chỉnh chính sách. Theo Bộ Ngoại giao Trung Quốc, nước này “sẵn sàng tăng cường hợp tác và đối thoại về các vấn đề liên quan đến kiểm soát xuất khẩu đất hiếm nhằm đảm bảo sự ổn định của chuỗi cung ứng toàn cầu”.

Dẫu vậy, các chuyên gia vẫn cảnh báo rằng cuộc khủng hoảng nam châm đất hiếm lần này có thể là lời cảnh tỉnh rõ ràng cho ngành công nghiệp toàn cầu trong việc đa dạng hóa nguồn cung và giảm sự phụ thuộc quá lớn vào một thị trường duy nhất.