Thỏa thuận lịch sử của Anthropic: Thay đổi cuộc chơi AI và bản quyền

Trong một diễn biến có thể định hình tương lai của ngành trí tuệ nhân tạo, Anthropic – công ty đứng sau trợ lý AI Claude – đã đạt được thỏa thuận trong vụ kiện tập thể mang tính bước ngoặt với các tác giả Mỹ. Vụ việc này không chỉ giải quyết một trong những tranh cãi pháp lý quan trọng nhất của ngành AI mà còn thiết lập những quy tắc mới cho việc huấn luyện các mô hình trí tuệ nhân tạo trong tương lai.

Vụ kiện được khởi xướng bởi ba tác giả – Andrea Bartz, Charles Graeber và Kirk Wallace Johnson – cáo buộc Anthropic đã tải xuống bất hợp pháp khoảng bảy triệu cuốn sách từ các “thư viện ngầm” như LibGen để huấn luyện hệ thống AI Claude mà không xin phép hoặc trả bồi thường.

Điều khiến vụ việc trở nên đặc biệt nghiêm trọng không chỉ là quy mô khổng lồ của việc vi phạm bản quyền, mà còn là tiềm năng thiệt hại tài chính. Theo luật Mỹ, thiệt hại có thể lên tới 150.000 đô la cho mỗi tác phẩm bị vi phạm, có nghĩa là Anthropic có thể phải đối mặt với khoản bồi thường lên tới hàng tỷ đô la.

Credit: PYMNTS

Thẩm phán Alsup đã phán quyết rằng việc sử dụng các tài liệu có bản quyền để huấn luyện mô hình AI được coi là “fair use” (sử dụng hợp lý) vì nó mang tính “transformative” (biến đổi). Tòa án đã ví các mô hình AI như “bất kỳ độc giả nào muốn trở thành nhà văn” – họ học từ các tác phẩm “không phải để đua đòi sao chép hoặc thay thế chúng, mà để rẽ sang một hướng khác và tạo ra điều gì đó khác biệt”.

Đây là một chiến thắng quan trọng cho các nhà phát triển AI, vì nó thiết lập tiền pháp lý rằng việc AI học từ nội dung có bản quyền không nhất thiết vi phạm luật bản quyền, miễn là mục đích là tạo ra thứ gì đó mới và khác biệt.

Tuy nhiên, thẩm phán Alsup đã vạch ra một “đường ranh giới rõ ràng” về phương pháp thu thập dữ liệu. Việc Anthropic tải xuống hơn bảy triệu cuốn sách từ các trang web lậu như LibGen được coi là vi phạm bản quyền, bác bỏ lý lẽ “mục đích nghiên cứu” của công ty: “Bạn không thể tự ban phước cho mình bằng cách nói tôi có mục đích nghiên cứu và do đó đi lấy bất kỳ cuốn sách giáo khoa nào bạn muốn”.

Thỏa thuận này đã làm rõ một nguyên tắc quan trọng: cách thức các công ty AI thu thập dữ liệu quan trọng không kém việc họ làm gì với dữ liệu đó. Điều này tạo ra một khung pháp lý mới cho ngành:

Được phép:

• Sử dụng nội dung có bản quyền để huấn luyện AI nếu có mục đích transformative
• Học từ các tác phẩm để tạo ra thứ gì đó hoàn toàn mới và khác biệt

Không được phép:

• Thu thập dữ liệu từ các nguồn bất hợp pháp hoặc lậu
• Sao chép trực tiếp nội dung mà không biến đổi

Đối với các công ty AI, thỏa thuận này mang đến những bài học rõ ràng:

1. Tài liệu hóa nguồn dữ liệu: Các công ty phải ghi chép tỉ mỉ nguồn gốc dữ liệu và đảm bảo thu thập hợp pháp.

2. Chuyển sang mô hình licensing: Thay vì dựa vào nội dung “scrape” hoặc lậu, các công ty AI có động lực mạnh mẽ để đàm phán các thỏa thuận licensing hoặc phát triển các phương pháp huấn luyện thay thế.

3. Trao quyền cho nhà xuất bản và tác giả: Các nhà xuất bản và tác giả có thêm sức mạnh để yêu cầu bồi thường, ngay cả khi học thuyết fair use hạn chế khả năng ngăn chặn hoàn toàn việc huấn luyện AI.

Vụ việc Anthropic thể hiện sự cân bằng phức tạp giữa việc thúc đẩy đổi mới công nghệ và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Thỏa thuận này không phải là chiến thắng hoàn toàn hay thất bại hoàn toàn cho bất kỳ bên nào, mà là sự thừa nhận những thực tế phức tạp chi phối AI và sở hữu trí tuệ.

Mặc dù các thỏa thuận như thế này không tạo tiền lệ pháp lý, chúng có thể định hình quá trình của các vụ kiện đang diễn ra trong lĩnh vực AI và bản quyền đang phát triển nhanh chóng. Anthropic vẫn đang đối mặt với các vụ kiện bản quyền từ các nhà xuất bản âm nhạc, bao gồm Universal Music Corp và Concord Music Group Inc., cũng như từ Reddit.

Đối với các nhiếp ảnh gia và nghệ sĩ thị giác, thỏa thuận này mang đến cả cơ hội và thách thức:

Cơ hội:

• Tăng cường khả năng đàm phán với các công ty AI muốn sử dụng tác phẩm của họ
• Có thể yêu cầu bồi thường cho việc sử dụng tác phẩm trong huấn luyện AI
• Thiết lập quyền kiểm soát hơn về cách tác phẩm được sử dụng

Thách thức:

• Cần hiểu rõ hơn về các khung pháp lý mới
• Phải đối phó với việc tác phẩm có thể được sử dụng hợp pháp cho mục đích transformative
• Cần phát triển chiến lược mới để bảo vệ và kiếm tiền từ tác phẩm trong thời đại AI

Người sáng tạo có thể:

• Được bồi thường cho việc đóng góp vào việc huấn luyện AI
• Có quyền kiểm soát cách tác phẩm được sử dụng
• Tận dụng AI như công cụ hỗ trợ sáng tạo

Công ty AI có thể:

• Có quyền truy cập hợp pháp vào dữ liệu chất lượng cao
• Tránh rủi ro pháp lý đắt đỏ
• Xây dựng mối quan hệ bền vững với cộng đồng sáng tạo

Thỏa thuận của Anthropic đánh dấu không phải là kết thúc mà là khởi đầu của một chương mới trong mối quan hệ giữa trí tuệ nhân tạo và quyền sở hữu trí tuệ. Nó thiết lập một khung làm việc mới nơi:

• Đổi mới được khuyến khích nhưng phải thông qua các kênh hợp pháp
• Người sáng tạo được bảo vệ và có cơ hội kiếm lời từ công nghệ mới
• Công ty công nghệ phải có trách nhiệm không chỉ với kết quả mà cả với quá trình

Điều quan trọng nhất, thỏa thuận này chứng minh rằng sự cân bằng giữa đổi mới công nghệ và quyền sở hữu trí tuệ là có thể. Trong tương lai, thành công sẽ thuộc về những ai biết cách điều hướng khéo léo trong landscape mới này – nơi tính hợp pháp của quá trình quan trọng không kém sự đột phá của kết quả.

Đối với ngành nhiếp ảnh và các lĩnh vực sáng tạo khác, đây là lúc để chuẩn bị cho một tương lai nơi AI và con người không phải là đối thủ mà là đối tác. Chìa khóa là hiểu rõ luật chơi mới và tận dụng chúng để bảo vệ và phát triển tài sản trí tuệ của mình trong thời đại trí tuệ nhân tạo.