Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump đẩy mạnh chính sách tăng thuế nhập khẩu đối với các nước Đông Nam Á đã khiến toàn khối ASEAN phải đối mặt với một phép thử mới, không chỉ về mặt kinh tế mà còn về tính đoàn kết nội khối trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt.
Ảnh: SCMP
Từ đầu tháng 4/2025, chính quyền Tổng thống Trump đã ban hành chính sách áp thuế tối thiểu 10% đối với mọi hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ. Đặc biệt, nhiều quốc gia ASEAN như Việt Nam, Campuchia, Thái Lan và Malaysia phải đối mặt với mức thuế cao hơn, dao động từ 36% đến gần 50%, gây lo ngại về khả năng cạnh tranh và ổn định chuỗi cung ứng khu vực.
Trong khi phía Mỹ khẳng định động thái này nhằm bảo vệ lợi ích của nền kinh tế Mỹ, các nước ASEAN lại cho rằng đây là một đòn giáng mạnh vào dòng đầu tư và xuất khẩu, buộc khu vực phải nhanh chóng điều chỉnh chiến lược đối ngoại và kinh tế.
Tình trạng thiếu nhất quán trong phản ứng của các nước thành viên ASEAN cũng bắt đầu bộc lộ. Malaysia đã kêu gọi một cuộc gặp tập thể giữa ASEAN và Tổng thống Trump để phản đối chính sách thuế, đồng thời tìm kiếm một cơ chế thương lượng chung. Tuy nhiên, nhiều quốc gia khác như Việt Nam, Campuchia hay Indonesia lại lựa chọn giải pháp đàm phán song phương với Mỹ, thể hiện xu hướng ưu tiên lợi ích quốc gia hơn là tiếp cận theo hướng hợp tác nội khối.
Một số quốc gia như Singapore, trong khi cam kết không trả đũa thương mại, lại tích cực thiết lập các nhóm hỗ trợ doanh nghiệp để giảm thiểu thiệt hại từ chính sách thuế. Các nền kinh tế khác, như Thái Lan hay Indonesia, thì đẩy mạnh việc hội nhập sâu hơn vào các hiệp định thương mại như RCEP và CPTPP nhằm giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ.
Tác động của chính sách thuế này không chỉ dừng ở mức độ kinh tế vĩ mô. Hàng loạt doanh nghiệp vừa và nhỏ – vốn là xương sống của nền kinh tế ASEAN – đang đối mặt với nguy cơ phá sản do chi phí xuất khẩu tăng đột biến. Người tiêu dùng cũng chịu sức ép không nhỏ khi giá hàng nhập khẩu tăng, đồng thời đồng USD mạnh lên làm gia tăng chi phí sinh hoạt. Một số quốc gia đã bắt đầu tính đến việc tái cơ cấu chuỗi cung ứng, đẩy mạnh sản xuất nội địa và tìm kiếm các thị trường thay thế ở châu Âu, Trung Đông và Mỹ Latinh.
Các chuyên gia khu vực cho rằng nếu ASEAN không có một chiến lược phối hợp bài bản, nguy cơ tan rã trong phản ứng và suy yếu vị thế đàm phán là điều khó tránh khỏi. Việc thúc đẩy nâng cấp Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC), cải thiện hạ tầng thương mại nội khối và sử dụng các cơ chế đàm phán tập thể được xem là giải pháp khả thi. Bên cạnh đó, các nước cũng cần chuẩn bị các gói hỗ trợ cho doanh nghiệp và người lao động nhằm đối phó với cú sốc từ bên ngoài.
Trong bối cảnh cạnh tranh giữa các cường quốc như Mỹ và Trung Quốc ngày càng gia tăng, việc Tổng thống Mỹ Donald Trump gia tăng áp lực thương mại với ASEAN không chỉ là thách thức tạm thời mà còn có thể là dấu hiệu của một trật tự kinh tế mới.
