Thuế quan của Trump đang đánh thức châu Á khỏi “giấc mơ” tăng trưởng dựa vào xuất khẩu

Chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang tạo ra một cú sốc sâu rộng đối với các nền kinh tế châu Á và các quốc gia đang phát triển – những nơi từ lâu đã dựa vào mô hình tăng trưởng dựa trên xuất khẩu để thúc đẩy công nghiệp hóa và xóa đói giảm nghèo.

Từ sau Thế chiến thứ hai, nhiều quốc gia châu Á như Trung Quốc, Hàn Quốc và các nước Đông Nam Á đã được khuyến khích theo đuổi chiến lược phát triển tập trung vào xuất khẩu. Mô hình này từng được phương Tây coi là “công thức thành công” sau sự trỗi dậy của Nhật Bản và Hàn Quốc trong thế kỷ 20. Tuy nhiên, việc Mỹ dưới thời ông Trump đơn phương áp đặt hàng loạt thuế quan mới – với lý do bảo vệ ngành công nghiệp nội địa – đang làm lung lay nền tảng của mô hình này.

Bài viết trên South China Morning Post lập luận rằng sự phụ thuộc quá mức vào thương mại toàn cầu khiến các nền kinh tế châu Á dễ tổn thương trước những cú sốc từ bên ngoài. Khi Mỹ tăng thuế với hàng hóa Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam và các nước khác, những quốc gia từng dựa vào việc sản xuất giá rẻ để tiếp cận thị trường Mỹ đang bị giáng một đòn mạnh vào hoạt động sản xuất, việc làm và tăng trưởng GDP.

Không chỉ châu Á, các quốc gia đang phát triển ở châu Phi và Nam Mỹ cũng đang cảm nhận rõ sự bất ổn từ chính sách bảo hộ mậu dịch của Mỹ. Theo bài viết của Worldcrunch, chính sách thuế của Trump đặc biệt gây tổn hại cho các nước nghèo hơn – những quốc gia không có nhiều năng lực đàm phán hoặc thay đổi chiến lược trong thời gian ngắn. Thuế suất cao khiến chi phí sản xuất và xuất khẩu tăng vọt, trong khi các thể chế như Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) ngày càng bị làm suy yếu, khiến các nước nhỏ khó có nơi để “kêu oan”.

Đáng lo ngại hơn, việc Mỹ – quốc gia từng là đầu tàu của hệ thống thương mại tự do toàn cầu – chuyển sang áp dụng hàng rào thuế quan ngày càng dày đặc có thể dẫn đến một trật tự kinh tế mới, nơi thương mại được kiểm soát bởi quyền lực thay vì luật lệ. Điều này buộc các nước châu Á phải tính toán lại: Liệu đã đến lúc chuyển từ mô hình xuất khẩu sang chú trọng hơn vào thị trường nội địa, đổi mới sáng tạo và tăng trưởng bao trùm?

Dù các chính sách thuế quan của Trump đã vấp phải nhiều chỉ trích, thực tế cho thấy chúng đã tạo ra một “cú thức tỉnh” chiến lược đối với nhiều nền kinh tế đang phát triển. Việc xem lại các mô hình phát triển cũ và chuẩn bị cho một thế giới thương mại phân mảnh hơn có thể là điều bắt buộc trong giai đoạn sắp tới.