Tiếp viên hàng không Air Canada bỏ phiếu về thỏa thuận tiền lương: Một bước ngoặt lịch sử trong phong trào lao động Canada

Ngày 6 tháng 9 năm 2025, hơn 10.500 tiếp viên hàng không của Air Canada đã hoàn tất cuộc bỏ phiếu về thỏa thuận tiền lương mới, đánh dấu một thời điểm quan trọng trong cuộc tranh chấp lao động gây chấn động Canada. Cuộc bỏ phiếu này, với kết quả dự kiến được công bố sau 3 giờ chiều (19:00 GMT) cùng ngày, không chỉ quyết định số phận của một hợp đồng lao động mà còn phản ánh sự thay đổi sâu sắc trong phong trào lao động tại quốc gia này. Sau ba ngày đình công quyết liệt vào tháng 8, tiếp viên hàng không đã thách thức lệnh buộc quay trở lại làm việc của chính phủ, làm dấy lên làn sóng tranh cãi về quyền lợi lao động và sự công bằng trong ngành hàng không.

Cuộc đình công của tiếp viên hàng không Air Canada, diễn ra từ ngày 16 đến ngày 19 tháng 8 năm 2025, là một sự kiện chưa từng có trong lịch sử lao động Canada gần đây. Với sự tham gia của hơn 10.500 tiếp viên, được đại diện bởi Công đoàn Nhân viên Công cộng Canada (CUPE), cuộc đình công đã làm gián đoạn khoảng 700 chuyến bay mỗi ngày, ảnh hưởng đến nửa triệu hành khách trong tháng cao điểm du lịch của Canada. Thách thức lớn hơn cả là việc công đoàn từ chối tuân thủ lệnh quay trở lại làm việc từ chính phủ liên bang, bất chấp nguy cơ bị phạt và lãnh đạo công đoàn đối mặt với khả năng bị bắt giữ.

Lệnh quay trở lại làm việc được ban hành theo Mục 107 của Bộ luật Lao động Canada, một điều khoản hiếm khi được sử dụng nhưng đã xuất hiện tới sáu lần trong năm qua để chấm dứt các cuộc đình công tại các ngành công nghiệp do liên bang quản lý, từ cảng biển, bưu điện đến đường sắt và hàng không. Tuy nhiên, lần này, CUPE đã gọi lệnh này là “vi hiến” và tiếp tục đình công, buộc Air Canada phải quay lại bàn đàm phán. Hành động bất khuất này không chỉ khiến hãng hàng không lớn nhất Canada chịu thiệt hại ước tính lên đến 300 triệu đô la Canada mà còn tạo ra một tiền lệ quan trọng trong phong trào lao động, như nhà nghiên cứu lao động Adam King từ Đại học Manitoba mô tả là “một thời khắc đáng chú ý” trong lịch sử Canada.

Credit: CTV News

Thỏa thuận sơ bộ đạt được vào ngày 19 tháng 8 là kết quả của chín giờ đàm phán căng thẳng với sự hỗ trợ của một trung gian hòa giải được chính phủ chỉ định. Hợp đồng bốn năm này mang lại một số cải tiến đáng kể, bao gồm lương hưu tốt hơn, chế độ nghỉ phép và trợ cấp, cùng với một bước tiến đột phá: trả lương cho công việc trên mặt đất – một vấn đề gây tranh cãi từ lâu trong ngành hàng không Bắc Mỹ.

Theo thỏa thuận, tiếp viên sẽ nhận được mức lương tăng tổng cộng khoảng 20% cho nhân viên mới vào nghề và 16% cho những người có thâm niên trong bốn năm. Cụ thể, trong năm đầu tiên, nhân viên mới sẽ được tăng lương 12%, trong khi những người có thâm niên hơn sẽ nhận mức tăng 8%, tiếp theo là các mức tăng gần 3% trong các năm sau. Ngoài ra, tiếp viên sẽ được trả lương cho tối đa 60 phút công việc trên mặt đất đối với máy bay thân hẹp và 70 phút đối với máy bay thân rộng, bắt đầu từ mức 50% tiền lương giờ thông thường và tăng dần lên 70% vào năm thứ tư. Đây là lần đầu tiên trong hơn 30 năm đàm phán, Air Canada đồng ý trả lương riêng cho công việc trên mặt đất, một bước tiến được coi là “dẫn đầu ngành” tại Canada.

Tuy nhiên, nhiều tiếp viên bày tỏ sự thất vọng với thỏa thuận này. Họ cho rằng mức tăng lương không đủ để bù đắp cho chi phí sinh hoạt ngày càng tăng, đặc biệt tại các thành phố đắt đỏ như Toronto hay Vancouver. Một tiếp viên với 30 năm kinh nghiệm, Reagan Goulding, chia sẻ với Al Jazeera: “Công chúng không hiểu rằng chúng tôi không được trả lương trước khi máy bay cất cánh, chỉ từ lúc cất cánh đến khi hạ cánh. Nếu động cơ không chạy và máy bay đang đỗ, chúng tôi không được trả lương. Điều đó không công bằng.” Mặc dù thỏa thuận mới giải quyết một phần vấn đề này, mức lương 50% cho công việc trên mặt đất được cho là chưa đủ để đáp ứng kỳ vọng.

Cuộc bỏ phiếu, kéo dài từ ngày 27 tháng 8 đến ngày 6 tháng 9, chỉ tập trung vào phần tiền lương của thỏa thuận. Các điều khoản khác, như lương hưu và phúc lợi, đã được coi là cố định và không thể thay đổi. Nếu thỏa thuận tiền lương bị từ chối, vấn đề này sẽ được đưa ra trọng tài, kéo dài tranh chấp mà không cho phép tiếp tục đình công hợp pháp. Nhiều tiếp viên, bao gồm cả Oliver Cooper, một giám đốc dịch vụ tại Vancouver, đã tuyên bố sẽ bỏ phiếu chống lại thỏa thuận. Cooper nhấn mạnh rằng mức lương khởi điểm dưới 34 đô la Canada (24,60 USD) mỗi giờ là không đủ để đưa các đồng nghiệp trẻ thoát khỏi cảnh nghèo khó.

Sự bất mãn không chỉ đến từ nội dung thỏa thuận mà còn từ cách nó được áp đặt. Nhiều tiếp viên cho rằng thỏa thuận đạt được dưới áp lực từ lệnh quay trở lại làm việc của chính phủ, làm suy yếu quyền đàm phán tự do của họ. Thêm vào đó, tranh cãi nảy sinh khi chủ tịch Hội đồng Quan hệ Công nghiệp Canada (CIRB), Maryse Tremblay, người ký lệnh quay trở lại làm việc, từng là cố vấn pháp lý cấp cao của Air Canada và đại diện cho hãng này tại các công ty luật. CUPE đã yêu cầu bà rút khỏi vụ việc vì nghi ngờ về tính công bằng, nhưng bà từ chối, cho rằng kinh nghiệm trước đây không đủ để chứng minh xung đột lợi ích.

Cuộc đình công của Air Canada không chỉ là một trận chiến vì tiền lương mà còn là một lời tuyên ngôn mạnh mẽ về quyền lợi lao động trong bối cảnh các chính sách “hòa bình công nghiệp” ngày càng hạn chế quyền đình công. Sara Nelson, Chủ tịch Quốc tế của Hiệp hội Tiếp viên Hàng không, cho biết sự ủng hộ của công chúng đối với cuộc đình công của Air Canada đang tạo động lực cho các tiếp viên tại các hãng hàng không Mỹ, như United Airlines, nơi cũng đang đấu tranh cho việc trả lương công việc trên mặt đất.

Bộ trưởng Việc làm Canada đã mở một cuộc điều tra về việc phụ thuộc vào lao động không lương trong ngành hàng không, với phát ngôn viên Aissa Diop khẳng định: “Không ai nên làm việc miễn phí.” Cuộc điều tra này, cùng với áp lực từ các công đoàn, có thể thiết lập một tiền lệ mới cho ngành hàng không Bắc Mỹ, nơi việc không trả lương cho công việc trên mặt đất từ lâu đã là tiêu chuẩn.

Cuộc bỏ phiếu của tiếp viên hàng không Air Canada không chỉ là một quyết định về tiền lương mà còn là một thời khắc lịch sử trong phong trào lao động Canada. Sự kiên quyết của họ trong việc thách thức lệnh quay trở lại làm việc của chính phủ và đấu tranh cho quyền lợi đã gửi đi một thông điệp mạnh mẽ: người lao động sẵn sàng đứng lên vì sự công bằng, bất chấp rủi ro. Dù kết quả bỏ phiếu ra sao, cuộc đình công này đã đánh dấu một bước ngoặt, thúc đẩy các cuộc thảo luận về lao động không lương và quyền đàm phán tập thể. Như Henly Larden, phó chủ tịch chi nhánh Vancouver của CUPE, viết trong một bài đăng blog: “Mỗi người trong chúng ta sẽ có cơ hội đánh giá thỏa thuận dựa trên giá trị của nó và bỏ phiếu, không chịu áp lực hay ảnh hưởng không đáng có”. Cuộc chiến của họ không chỉ là vì bản thân mà còn là vì tương lai của người lao động trên toàn thế giới.