Tòa án Mỹ chặn chính sách cắt giảm ngân sách nghiên cứu đại học của NSF

Một thẩm phán liên bang tại Boston đã ra phán quyết ngăn chặn việc Cơ quan Khoa học Quốc gia Mỹ (National Science Foundation – NSF) áp dụng chính sách cắt giảm mạnh chi phí gián tiếp (indirect costs) được hoàn trả cho các trường đại học. Đây là cú giáng tiếp theo vào nỗ lực của chính quyền Trump trong việc thu hẹp tài trợ nghiên cứu tại các viện đại học hàng đầu.

Ảnh: Reuters 

Theo chính sách công bố vào tháng 5/2025, NSF sẽ hạn mức mức hỗ trợ chi phí gián tiếp ở mức tối đa 15% so với kinh phí trực tiếp của dự án, giảm mạnh so với tỷ lệ 50–65% mà nhiều trường đã thỏa thuận với NSF trước đó. Thẩm phán Indira Talwani nhận định chính sách này là “độc đoán và vô căn cứ”, đồng thời tuyên bố chính sách là bất hợp pháp.

Nhóm kiện bao gồm hơn một chục trường đại học danh tiếng như MIT, Princeton, Đại học California… các tổ chức như Hiệp hội Đại học Mỹ. Họ lập luận rằng mức hỗ trợ cắt giảm đột ngột sẽ đe dọa nghiêm trọng đến nghiên cứu khoa học và vị thế dẫn đầu toàn cầu của nước Mỹ. Trước đó, chính sách cắt giảm tương tự buộc NSF hủy hàng trăm khoản tài trợ và tạm dừng ngân sách tại Harvard, gây tác động nghiêm trọng đến các phòng thí nghiệm và dự án nghiên cứu.

Phán quyết này tiếp nối một loạt các lệnh ngăn chặn từ tòa liên quan tới chính sách cắt giảm đáng kể tài trợ gián tiếp tại NIH và Bộ Quốc phòng. Cả hai chính sách này đều đưa tỷ lệ hỗ trợ xuống 15% – nhưng bị các tòa án đánh giá là vi phạm quy định và ảnh hưởng đến hoạt động khoa học thiết yếu.

Đại diện cả NSF và Nhà Trắng chưa đưa ra bình luận chính thức sau phán quyết. Song chính quyền trước cho biết biện pháp kiểm soát chi phí gián tiếp là để đảm bảo tài trợ quốc gia được sử dụng hiệu quả và tiết giảm “chi phí hành chính tăng cao”.

Mặc dù chính quyền từng phản ánh chi phí gián tiếp có dấu hiệu gia tăng không kiểm soát, tòa án nhấn mạnh mọi thay đổi phải dựa trên quy trình và bằng chứng rõ ràng, không thể áp đặt một cách cứng nhắc. Ngoài ra, phán quyết còn thể hiện rõ tầm quan trọng của hệ thống hoàn trả chi phí gián tiếp trong việc duy trì hạ tầng, trang thiết bị và nhân sự phục vụ nghiên cứu dài hạn.

Phán quyết của thẩm phán Talwani có thể được coi là thắng lợi lịch sử của giới nghiên cứu đại học Mỹ trong việc bảo vệ nguồn lực khoa học trước nguy cơ bị cắt giảm chính sách tùy tiện. Đây cũng là bước đệm quan trọng để các trường tiếp tục kiện tụng và giữ vững thế chủ động trong phát triển khoa học – công nghệ, đồng thời đặt dấu mốc cho sự kiểm soát của tòa án đối với hành động điều hành ngân sách nghiên cứu liên bang.