Tòa án Tối cao Mỹ mở đường cho Tổng thống Trump tiến hành siết quyền công dân theo nơi sinh

Ngày 27/6, Tòa án Tối cao Hoa Kỳ ra phán quyết có thể tạo tiền đề cho chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump thực thi sắc lệnh chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh (birthright citizenship) đối với con cái của người nhập cư không có giấy tờ.

Ảnh: Reuters 

Với tỉ lệ 6–3, đa số thẩm phán bảo thủ của Tòa án Tối cao đã bác bỏ lệnh cấm toàn quốc do một tòa án cấp dưới ban hành đối với sắc lệnh của Tổng thống Trump – vốn ngăn chặn tự động cấp quốc tịch Mỹ cho trẻ sinh ra trên lãnh thổ Hoa Kỳ nếu cha mẹ không có tình trạng nhập cư hợp pháp.

Mặc dù Tòa chưa đưa ra phán quyết trực tiếp về tính hợp hiến của sắc lệnh gây tranh cãi, nhưng phán quyết mới này giới hạn thẩm quyền của các tòa án cấp dưới trong việc áp dụng các lệnh ngăn chặn phạm vi toàn quốc, yêu cầu các biện pháp chỉ có hiệu lực đối với những nguyên đơn cụ thể trong vụ kiện. Theo giới phân tích, động thái này có thể mở đường cho chính quyền Trump áp dụng chính sách tại các bang chưa có vụ kiện tương tự, từng bước đưa chính sách đi vào thực tế.

Đại diện cho đa số thẩm phán, bà Amy Coney Barrett viết rằng việc ban hành lệnh cấm trên phạm vi toàn quốc là vượt quá quyền hạn xét xử của các tòa án cấp dưới. Theo bà, việc can thiệp như vậy có thể cản trở quyền điều hành của Tổng thống và gây nhiễu loạn hệ thống pháp luật liên bang.

Ngược lại, nhóm ba thẩm phán tự do phản đối mạnh mẽ phán quyết, trong đó bà Sonia Sotomayor cảnh báo rằng chính sách của Tổng thống Trump có thể dẫn đến tình trạng trẻ em sinh ra tại Mỹ bị từ chối quyền công dân, đẩy hàng chục nghìn người vào tình trạng không quốc tịch, không được tiếp cận dịch vụ xã hội như y tế hay giáo dục. “Tòa án hôm nay đã làm suy yếu vai trò bảo vệ người yếu thế của ngành tư pháp,” bà viết trong bản ý kiến bất đồng.

Sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Trump, ký vào tháng 5/2025, là một phần trong chiến lược siết chặt nhập cư. Chính sách nhắm vào nguyên tắc “jus soli” – quyền được cấp quốc tịch theo nơi sinh – vốn được bảo vệ bởi Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Mỹ hơn một thế kỷ qua.

Các tổ chức bảo vệ quyền dân sự và nhiều bang do đảng Dân chủ kiểm soát đã nhanh chóng khởi kiện, cho rằng sắc lệnh này vi phạm Hiến pháp. Tuy nhiên, với phán quyết vừa qua, các biện pháp ngăn chặn hiện tại chỉ áp dụng cho các nguyên đơn cụ thể, mở ra khả năng Tổng thống Trump triển khai chính sách tại nhiều khu vực khác.

Theo Trung tâm Luật Di trú Quốc gia (NILC), mỗi năm có khoảng 150.000 trẻ em sinh ra tại Mỹ với cha mẹ không có tình trạng nhập cư hợp pháp. Nếu bị từ chối cấp quốc tịch, những em bé này có thể trở thành người vô quốc tịch ngay trên đất Mỹ – điều chưa từng có tiền lệ.

Dù có được thắng lợi về thủ tục tại Tòa án Tối cao, chính quyền Tổng thống Trump vẫn phải đối mặt với nhiều vụ kiện khác nhau xoay quanh nội dung pháp lý của sắc lệnh. Phán quyết hôm 27/6 không khẳng định sắc lệnh là hợp hiến mà chỉ tập trung vào thẩm quyền xét xử.