Tokyo hoãn họp Mỹ – Nhật vì phản ứng mạnh trước đề xuất tăng chi quân sự

Ngày 21/6/2025, Chính phủ Nhật Bản vừa bất ngờ hủy cuộc họp cấp cao “2+2” dự kiến diễn ra vào ngày 1/7 tại Washington, giữa Ngoại trưởng Takeshi Iwaya – Quốc phòng Gen Nakatani và các quan chức Mỹ như Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth, Bộ trưởng Ngoại giao Marco Rubio. Lý do là phía Mỹ vừa đề nghị Tokyo nâng mạnh tỷ lệ chi tiêu quốc phòng lên 3,5% GDP, vượt xa mức 3% đàm phán trước đó, gây lo ngại sâu sắc tại Nhật.

Ảnh: AFP 

Theo tờ Financial Times, giới chức Bộ Quốc phòng Mỹ, trong đó có Elbridge Colby – quyền Thứ trưởng Quốc phòng (chính sách), đã thúc giục Nhật duy trì mức chi quốc phòng ở mức 3,5% GDP, thậm chí có báo cáo đề cập đến mức 5%. Đây là một bước tăng cao đột ngột so với cam kết 2% mục tiêu đến năm 2027 mà Tokyo đang theo đuổi.

Một quan chức Bộ Ngoại giao Nhật cho biết Tokyo chưa bao giờ thảo luận hay cam kết bất cứ con số cụ thể nào như 3,5% hay 5%. Phía chính phủ Nhật khẳng định đây là yêu cầu bất ngờ và gây áp lực không cần thiết.

Trước đó, Tokyo từng cam kết tăng chi quốc phòng lên mức ~2% GDP vào năm 2027 như một phần trong kế hoạch quốc phòng năm năm. Tuy nhiên, việc cân đối ngân sách để đạt mục tiêu này đã rất khó khăn vì nợ công cao và tăng trưởng kinh tế chậm lại.

Việc hoãn cuộc họp còn xuất phát từ áp lực chính trị nội bộ khi Nhật sắp bước vào kỳ bầu cử Thượng viện ngày 20/7. Tokyo e ngại việc có thể bị xem là “nhún nhường” trước yêu cầu tài chính từ Mỹ vào thời điểm nhạy cảm .

Chuyên gia Christopher Johnstone, từng phụ trách quan hệ Mỹ – Nhật, nhận định Tokyo coi cuộc họp “2+2” là cơ hội thể hiện khẩu hiệu “liên minh vững mạnh”, nên quyết định hoãn được xem là dấu hiệu cho thấy có sự lo ngại sâu trong chính quyền Nhật về triển vọng mối quan hệ đồng minh. Tokyo đang khẳng định rằng việc quyết định ngân sách quốc phòng là quyền nội bộ, không thể bị xác định theo áp lực từ bên ngoài. Động thái của Mỹ không chỉ gây căng thẳng với Nhật mà còn là một phần của chiến lược buộc các đồng minh ở châu Âu và châu Á phải tăng chi tiêu quân sự. 

Việc Tokyo hoãn cuộc họp “2+2” với Mỹ phản ánh sự căng thẳng trong mối quan hệ đồng minh khi Nhật kiên quyết giữ quyền chủ quyền quyết định ngân sách quốc phòng. Giữa áp lực từ Washington và những yếu tố nội bộ như bầu cử và tài chính, Tokyo đang muốn thể hiện rằng sự gia tăng chi tiêu quốc phòng phải phù hợp với điều kiện quốc gia – không chỉ là đáp ứng yêu cầu từ Mỹ.

Nhật hoãn họp là bước thể hiện khó khăn trong liên minh – một “vết nứt” tiềm ẩn trong thời điểm quan trọng khi Washington tìm cách siết chặt vai trò quân sự của các đồng minh trong khu vực.