Trung Quốc siết chặt xuất khẩu khoáng sản chiến lược: Ngành công nghiệp toàn cầu đối mặt khủng hoảng chuỗi cung ứng

Ngày 3/6, Trung Quốc chính thức áp dụng lệnh hạn chế xuất khẩu đối với các khoáng sản chiến lược như gallium, germanium, antimony và đất hiếm, gây ra làn sóng lo ngại trên toàn cầu về nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng trong các ngành công nghiệp then chốt như ô tô, điện tử, quốc phòng và năng lượng tái tạo.

Ảnh: Reuters 

Theo hãng tin Reuters, các nhà sản xuất ô tô tại Đức, Ấn Độ và Mỹ đồng loạt cảnh báo nguy cơ đình trệ sản xuất do thiếu hụt các linh kiện quan trọng như nam châm đất hiếm, cảm biến và động cơ điện. Hiệp hội Công nghiệp Ô tô Đức (VDA) cho biết, việc cấp phép xuất khẩu chậm trễ và quy trình hải quan phức tạp đang đe dọa chuỗi cung ứng linh kiện, đặc biệt là các bộ phận như mô-tơ gạt nước và cảm biến phanh ABS.

Tại Mỹ, các nhà sản xuất ô tô lớn như GM, Toyota và Volkswagen đã gửi thư lên chính quyền Tổng thống Donald Trump, cảnh báo rằng việc thiếu hụt nam châm đất hiếm có thể khiến các nhà máy phải tạm ngừng hoạt động trong vài tuần tới. Các nhà sản xuất linh kiện như Bosch cũng báo cáo tình trạng chậm trễ do quy trình cấp phép mới của Trung Quốc.

Lệnh cấm xuất khẩu của Trung Quốc đã đẩy giá các khoáng sản chiến lược lên mức kỷ lục. Tại châu Âu, giá antimony – một kim loại quan trọng trong sản xuất chất bán dẫn và thiết bị quân sự – đã tăng 250% trong năm 2024, đạt mức 40.000 USD/tấn vào cuối tháng 12. Các thương nhân dự báo giá sẽ tiếp tục tăng do nguồn cung toàn cầu bị thắt chặt.

Trước tình hình trên, các nhà ngoại giao và doanh nghiệp từ Ấn Độ, Nhật Bản và châu Âu đang tích cực vận động Trung Quốc nới lỏng các hạn chế xuất khẩu. Hàng nghìn đơn xin cấp phép xuất khẩu từ các công ty châu Âu vẫn đang chờ xử lý, trong khi Trung Quốc chỉ cấp phép hạn chế cho một số nhà cung cấp của Volkswagen. 

Tại Mỹ, Tổng thống Donald Trump dự kiến sẽ sử dụng quyền hạn khẩn cấp theo Đạo luật Sản xuất Quốc phòng để miễn trừ một số yêu cầu pháp lý, nhằm tăng cường sản xuất khoáng sản chiến lược trong nước và giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. 

Trung Quốc hiện kiểm soát hơn 90% công suất chế biến đất hiếm toàn cầu và chiếm khoảng 50% sản lượng antimony. Việc nước này siết chặt xuất khẩu khoáng sản chiến lược được xem là đòn bẩy trong cuộc đối đầu thương mại với Mỹ, đặc biệt sau khi Washington áp đặt các hạn chế đối với ngành công nghệ cao của Trung Quốc.

Các chuyên gia cảnh báo rằng, nếu không có các biện pháp đối phó kịp thời, các ngành công nghiệp then chốt như ô tô, điện tử và quốc phòng sẽ phải đối mặt với khủng hoảng chuỗi cung ứng nghiêm trọng. Việc đa dạng hóa nguồn cung, đầu tư vào khai thác và chế biến trong nước, cũng như hợp tác với các đối tác như Canada, Australia và các quốc gia châu Phi giàu tài nguyên, được xem là giải pháp dài hạn để giảm thiểu rủi ro.

Trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ – Trung tiếp tục leo thang, việc Trung Quốc sử dụng lợi thế trong chuỗi cung ứng khoáng sản chiến lược như một công cụ đàm phán đang đặt ra thách thức lớn đối với các nền kinh tế phụ thuộc vào nguồn cung từ nước này.