xAI của Elon Musk cắt giảm hàng trăm nhân viên: Bước ngoặt trong chiến lược đào tạo Grok

Một thông báo email gửi đi vào tối muộn ngày 12 tháng 9 năm 2025 đã làm rung chuyển đội ngũ nhân viên của xAI, công ty trí tuệ nhân tạo (AI) do Elon Musk sáng lập. Hơn 500 nhân viên trong nhóm chú thích dữ liệu – lực lượng lớn nhất của xAI, chịu trách nhiệm đào tạo chatbot Grok – nhận được tin rằng công việc của họ sẽ chấm dứt ngay lập tức. Đây không chỉ là một đợt sa thải thông thường, mà là dấu hiệu của một sự chuyển đổi chiến lược lớn, khi xAI chuyển trọng tâm từ các “giáo viên AI” tổng quát sang các chuyên gia AI chuyên biệt, đặt ra câu hỏi về tương lai của lực lượng lao động trong ngành công nghệ cao.

Theo Business Insider, xAI đã cắt giảm khoảng một phần ba đội ngũ chú thích dữ liệu, tương đương 500 nhân viên, trong một động thái được thông báo qua email vào tối thứ Sáu, ngày 12 tháng 9 năm 2025. Email nêu rõ rằng công ty quyết định “tăng tốc mở rộng và ưu tiên đội ngũ giáo viên AI chuyên biệt, đồng thời giảm sự tập trung vào các vai trò giáo viên AI tổng quát”. Quyết định này có hiệu lực ngay lập tức, và nhân viên bị sa thải sẽ mất quyền truy cập vào hệ thống công ty từ ngày nhận thông báo, dù được đảm bảo thanh toán lương đến hết hợp đồng hoặc tối đa đến ngày 30 tháng 11 năm 2025.

Đội ngũ chú thích dữ liệu, với hơn 1.500 thành viên vào chiều thứ Sáu, là bộ phận lớn nhất của xAI, đóng vai trò then chốt trong việc giúp Grok – chatbot AI của công ty – hiểu thế giới bằng cách phân loại và ngữ cảnh hóa dữ liệu thô. Tuy nhiên, đến tối cùng ngày, kênh Slack chính của nhóm đã giảm xuống còn khoảng 1.000 thành viên, và con số tiếp tục giảm trong suốt quá trình báo cáo của Business Insider. Vụ việc này diễn ra chỉ vài ngày sau khi một số nhân sự cấp cao, bao gồm cựu lãnh đạo nhóm, bị vô hiệu hóa tài khoản Slack, làm dấy lên lo ngại về một cuộc tái cơ cấu sâu rộng.

Credit: CNA

Sự chuyển đổi chiến lược của xAI được đánh dấu bằng việc ưu tiên các “giáo viên AI chuyên biệt” (specialist AI tutors) thay vì các vai trò tổng quát. Ngay sau đợt sa thải, xAI đăng trên nền tảng X rằng công ty đang tuyển dụng cho các vị trí mới và có kế hoạch tăng đội ngũ chuyên gia AI lên “gấp 10 lần” trong các lĩnh vực như STEM, tài chính, y học, an toàn, và nhiều lĩnh vực khác. “Các giáo viên AI chuyên biệt tại xAI đang tạo ra giá trị to lớn. Hãy gia nhập chúng tôi để xây dựng AGI tìm kiếm sự thật!” thông báo nhấn mạnh.

Để chuẩn bị cho sự tái cơ cấu này, xAI đã yêu cầu nhân viên tham gia một loạt bài kiểm tra vào tối thứ Năm, chỉ một ngày trước khi sa thải diễn ra. Các bài kiểm tra, do Diego Pasini – người được bổ nhiệm làm lãnh đạo nhóm vào tháng 1 năm 2025 – công bố, nhằm phân loại nhân viên và giám sát viên dựa trên thế mạnh và sở thích của họ. Các lĩnh vực kiểm tra bao gồm những chủ đề truyền thống như STEM, lập trình, tài chính, y học, cũng như các chuyên môn độc đáo hơn như “tính cách và hành vi mô hình” của Grok hay “shitposters và doomscrollers” – những thuật ngữ liên quan đến hành vi trên mạng xã hội. Một số bài kiểm tra được thực hiện trên nền tảng CodeSignal, trong khi các bài khác sử dụng Google Forms.

Động thái này không chỉ gây bất ngờ mà còn tạo ra tranh cãi. Một nhân viên đã bày tỏ sự bất mãn trên Slack về thời gian gấp rút để hoàn thành bài kiểm tra, gọi đó là “hành động mờ ám”. Tài khoản Slack của nhân viên này bị vô hiệu hóa ngay sau đó, làm dấy lên nghi ngờ về sự minh bạch trong quy trình tái cơ cấu của xAI.

xAI, được Elon Musk thành lập vào năm 2023, ra đời với sứ mệnh thách thức các gã khổng lồ công nghệ trong cuộc đua AI, đồng thời chỉ trích các đối thủ về “kiểm duyệt quá mức” và “tiêu chuẩn an toàn lỏng lẻo”. Grok, sản phẩm chủ lực của công ty, được thiết kế để trở thành một AI “tìm kiếm sự thật”, cạnh tranh với các mô hình như ChatGPT của OpenAI. Tuy nhiên, việc đào tạo một AI như Grok đòi hỏi một lượng lớn dữ liệu được chú thích cẩn thận, và đội ngũ nhân viên bị sa thải chính là những người đã đóng góp trực tiếp vào quá trình này.

Đợt sa thải diễn ra trong bối cảnh xAI đang trải qua những thay đổi lớn về lãnh đạo. Theo Wall Street Journal, giám đốc tài chính của xAI, Mike Liberatore, đã rời công ty vào cuối tháng 7 năm 2025 sau chỉ vài tháng đảm nhận vai trò. Cùng với việc vô hiệu hóa tài khoản Slack của các nhân sự cấp cao khác, những động thái này cho thấy xAI đang trong giai đoạn tái định hình mạnh mẽ để tập trung vào các mục tiêu dài hạn.

Đợt sa thải không chỉ gây sốc cho nhân viên mà còn đặt ra câu hỏi về tương lai của lực lượng lao động trong ngành AI. Việc chuyển hướng sang các chuyên gia AI chuyên biệt có thể giúp xAI nâng cao chất lượng đào tạo Grok trong các lĩnh vực cụ thể, nhưng cũng làm dấy lên lo ngại về sự ổn định việc làm cho những người làm công việc chú thích dữ liệu – một vai trò vốn đã bị xem nhẹ trong ngành công nghệ. Hơn 200 nhân viên đã phản hồi thông báo kiểm tra của Pasini bằng biểu tượng cảm xúc dấu tích xanh, trong khi hơn 100 người đặt câu hỏi hoặc bình luận, phản ánh sự bối rối và bất an trong nội bộ.

Sự kiện này cũng phản ánh xu hướng rộng lớn hơn trong ngành công nghệ, nơi các công ty như Google, Meta hay Microsoft liên tục tái cơ cấu để thích nghi với sự phát triển nhanh chóng của AI. Tuy nhiên, cách thức xAI triển khai – từ thông báo đột ngột đến thời gian kiểm tra gấp rút – đã làm dấy lên chỉ trích về sự thiếu minh bạch và quan tâm đến nhân viên.

Đợt sa thải tại xAI không chỉ là một sự kiện nhân sự mà còn là tín hiệu cho thấy tham vọng của Elon Musk trong việc định hình tương lai AI. Bằng cách tập trung vào các chuyên gia AI, xAI đang đặt cược vào việc tạo ra một Grok vượt trội trong các lĩnh vực chuyên sâu, từ khoa học đến y học. Tuy nhiên, cái giá của sự chuyển đổi này là sự bất ổn cho hàng trăm nhân viên, những người đã đặt nền móng cho sự phát triển của Grok.

Trong một thế giới nơi AI đang thay đổi cách chúng ta sống và làm việc, câu chuyện của xAI là lời nhắc nhở rằng đằng sau mỗi bước tiến công nghệ là những con người với nỗ lực thầm lặng. Liệu xAI có thể cân bằng giữa tham vọng công nghệ và trách nhiệm với đội ngũ của mình? Câu trả lời sẽ phụ thuộc vào cách công ty điều hướng những thách thức phía trước, trong khi vẫn giữ vững sứ mệnh “tìm kiếm sự thật” của mình.