Vai trò của Chính phủ trong giảm rủi ro và thúc đẩy chuyển đổi năng lượng

Hiện nay, các nhà lãnh đạo từ cả khu vực công và tư đang tập trung tại COP29 ở Baku, Azerbaijan, để bàn về một trong những vấn đề quan trọng nhất: làm thế nào để tài trợ cho quá trình đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (net-zero). Để đạt được mục tiêu này, thế giới cần đầu tư vào nhiều giải pháp giảm phát thải carbon, như năng lượng tái tạo, hydro xanh, lưu trữ năng lượng, điện khí hóa và công nghệ thu giữ carbon. Tuy nhiên, dù rất cần thiết, những giải pháp này lại bị các nhà đầu tư đánh giá là có nhiều rủi ro hơn so với các nguồn năng lượng hóa thạch truyền thống. Cụ thể, chúng thường đòi hỏi vốn đầu tư lớn hơn, chi phí cao hơn và công nghệ chưa hoàn thiện hơn – tức là nhiều rủi ro hơn.

Ảnh: Internet

Vai trò quan trọng của chính phủ trong việc giảm rủi ro

Chính phủ có vai trò quan trọng trong việc giảm bớt rủi ro này – nhưng họ không thể làm điều đó một mình. Cần có sự phối hợp của nhiều bên liên quan ngoài chính phủ, bao gồm khu vực tư nhân, các tổ chức tài chính phát triển và các tổ chức quốc tế. Khi chính phủ có những hành động phù hợp để khuyến khích khu vực tư nhân đầu tư vào năng lượng sạch, họ có thể tạo ra cú hích quan trọng giúp thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh.

Sử dụng tài chính hỗn hợp để giảm chi phí và rủi ro

Theo ước tính, thế giới cần đầu tư khoảng 5.000 tỷ đến hơn 7.000 tỷ USD mỗi năm để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Tuy nhiên, hiện tại, tổng vốn đầu tư hàng năm chỉ vào khoảng dưới 2.000 tỷ USD. Nguyên nhân chính là do rủi ro đầu tư cao, khiến nhiều nhà đầu tư tư nhân e ngại.

Các rủi ro này bao gồm:

• Rủi ro chính trị và quy định: Môi trường chính trị không ổn định hoặc thiếu các chính sách và quy định rõ ràng.
• Rủi ro thị trường: Không chắc chắn về tính khả thi của dự án, bao gồm khả năng sinh lời, tính thanh khoản và sức cạnh tranh.
• Rủi ro về cơ sở hạ tầng: Thiếu hệ thống hỗ trợ phù hợp, trì hoãn xây dựng và chi phí phát sinh ngoài dự kiến.

Các giải pháp tài chính sáng tạo có thể giúp khắc phục những rủi ro này. Một số cơ chế giảm rủi ro phổ biến bao gồm:

• Hợp đồng bao tiêu (offtake agreements): Các thỏa thuận mua trước sản lượng điện trong một khoảng thời gian nhất định.
• Cơ chế bảo lãnh: Giúp giảm thiểu rủi ro liên quan đến chính sách, hiệu suất hoặc cơ sở hạ tầng.
• Ưu đãi thuế, các khoản vay ưu đãi hoặc tài trợ trực tiếp: Giúp giảm chi phí vốn cho các dự án năng lượng xanh.

Trên thực tế, để một dự án năng lượng sạch thành công, thường cần phải kết hợp nhiều cơ chế tài chính khác nhau. Đây là cách tiếp cận gọi là tài chính hỗn hợp (blended finance), trong đó khu vực tư nhân đầu tư cùng với sự hỗ trợ của chính phủ hoặc các tổ chức tài chính phát triển. Ví dụ, chính phủ có thể đưa ra các gói ưu đãi thuế, trong khi các tổ chức tài chính phát triển có thể cung cấp các khoản vay lãi suất thấp. Khi các cơ chế này được thiết lập, khu vực tư nhân sẽ có nhiều động lực hơn để đầu tư vào năng lượng sạch.

Ảnh: Internet

Hợp tác để tạo nền tảng vững chắc

Để thúc đẩy các mô hình tài chính hỗn hợp, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên liên quan. Mỗi nhóm đóng một vai trò quan trọng trong việc giảm rủi ro cho các dự án năng lượng xanh:

• Chính phủ và các nhà hoạch định chính sách cần xây dựng chiến lược năng lượng và khí hậu rõ ràng, tạo ra nền tảng vững chắc để phát triển năng lượng sạch. Các chính sách này cần minh bạch, có khung pháp lý rõ ràng, giảm bớt các rào cản hành chính và đầu tư vào cơ sở hạ tầng cần thiết. Đồng thời, các quốc gia cũng cần hợp tác để thống nhất định nghĩa về “năng lượng xanh”, giúp tạo sự nhất quán cho các nhà đầu tư.
• Các tổ chức tài chính phát triển có thể đóng vai trò giảm thiểu rủi ro bằng cách cung cấp các khoản vay ưu đãi hoặc tài trợ trực tiếp cho các dự án năng lượng sạch. Khi những tổ chức tài chính có uy tín đầu tư vào một dự án, các nhà đầu tư tư nhân sẽ cảm thấy yên tâm hơn và sẵn sàng tham gia.
• Các tổ chức quốc tế cần thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng bằng cách hỗ trợ hợp tác quốc tế, hài hòa các quy định và tiêu chuẩn toàn cầu. Việc thống nhất các tiêu chuẩn có thể giúp giảm chi phí và tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại năng lượng sạch. Ví dụ, sự phát triển của thị trường hydro xanh toàn cầu sẽ phụ thuộc nhiều vào việc thiết lập các quy tắc chung và các tuyến thương mại mở. Nếu thiếu sự phối hợp, chi phí có thể tăng thêm 25% so với bình thường.

Mặc dù quá trình chuyển đổi năng lượng đòi hỏi sự hợp tác từ nhiều bên, nhưng chính phủ vẫn đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Khi chính phủ tạo ra môi trường đầu tư ít rủi ro hơn, họ sẽ gửi tín hiệu mạnh mẽ đến các nhà đầu tư tư nhân và các tổ chức tài chính rằng đây là thời điểm thích hợp để đầu tư vào năng lượng sạch. Nếu các dự án tiên phong thành công, điều đó sẽ giúp thay đổi nhận thức về rủi ro, tạo ra hiệu ứng lan tỏa và giữ cho quá trình chuyển đổi năng lượng tiếp tục phát triển.