Lãnh đạo EU nhất trí tăng cường quốc phòng, tiếp tục ủng hộ Ukraine sau khi Mỹ ngừng viện trợ

Ảnh: Stephanie Lecocq

Các nhà lãnh đạo châu Âu hôm thứ Năm đã đồng ý tăng chi tiêu quốc phòng và tiếp tục sát cánh cùng Ukraine trong bối cảnh thế giới thay đổi sau khi cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đảo ngược nhiều chính sách của chính quyền trước.

Hội nghị thượng đỉnh quốc phòng của Liên minh châu Âu (EU) tại Brussels diễn ra trong bối cảnh lo ngại rằng Nga, được củng cố sau cuộc chiến ở Ukraine, có thể tấn công một quốc gia EU tiếp theo. Đồng thời, châu Âu cũng phải đối mặt với thực tế rằng họ không thể hoàn toàn dựa vào sự bảo vệ của Mỹ như trước đây.

“Ngày hôm nay, chúng ta đã chứng minh rằng Liên minh châu Âu đang đáp ứng thách thức, xây dựng một nền quốc phòng chung và sát cánh với Ukraine”, Chủ tịch cuộc họp Antonio Costa nói với các phóng viên.

Các lãnh đạo EU đã hoan nghênh đề xuất của Ủy ban châu Âu về việc cho phép các nước linh hoạt hơn trong chi tiêu quốc phòng và cùng nhau vay đến 150 tỷ euro (160 tỷ USD) để hỗ trợ các chính phủ EU nâng cao năng lực quân sự.

Trong tuyên bố chung của 27 quốc gia thành viên, các nhà lãnh đạo đã kêu gọi các bộ trưởng nhanh chóng xem xét chi tiết những đề xuất này. “Châu Âu phải đối mặt với thách thức này, với cuộc chạy đua vũ trang này. Và chúng ta phải giành chiến thắng”, Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk nhấn mạnh tại hội nghị. “Châu Âu có đủ khả năng để chiến thắng trong bất kỳ cuộc đối đầu quân sự, tài chính hay kinh tế nào với Nga – chúng ta đơn giản là mạnh hơn”, ông Tusk nói thêm.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, người trước đó đã cảnh báo về mối đe dọa từ Nga đối với Pháp và toàn châu Âu, cho biết các động thái hiện tại mới chỉ là bước khởi đầu. “Dù tình hình Ukraine ra sao, chúng ta vẫn cần xây dựng năng lực quốc phòng độc lập của châu Âu”, ông Macron nói sau hội nghị.

Tiếp tục ủng hộ Ukraine

Các lãnh đạo EU cũng tái khẳng định sự ủng hộ đối với Ukraine, dù tuyên bố này không có sự đồng thuận của Thủ tướng Hungary Viktor Orban, một đồng minh của Trump, người vẫn duy trì quan hệ thân thiện với Moscow.

Trong tuyên bố chung, 26 quốc gia thành viên EU khẳng định không thể có bất kỳ cuộc đàm phán nào về Ukraine mà không có sự tham gia của Ukraine. Họ cũng cam kết tiếp tục viện trợ cho nước này.

“Chúng ta có mặt ở đây để bảo vệ Ukraine”, ông Costa nói khi cùng Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nồng nhiệt đón tiếp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy tại hội nghị – một hình ảnh đối lập hoàn toàn với cuộc gặp đầy căng thẳng giữa Trump và Zelenskiy tại Nhà Trắng trước đó.

Tuy nhiên, nhiều thập kỷ dựa vào sự bảo vệ của Mỹ, những bất đồng về tài chính, và câu hỏi về vai trò của lực lượng răn đe hạt nhân Pháp đang đặt ra thách thức lớn cho EU trong việc tự bảo vệ mình khi Washington ngừng viện trợ quân sự cho Ukraine.

Năm ngoái, Mỹ cung cấp hơn 40% viện trợ quân sự cho Ukraine, theo số liệu từ NATO. Một số khoản viện trợ này châu Âu khó có thể thay thế ngay lập tức. Một số lãnh đạo EU vẫn hy vọng Mỹ sẽ quay lại hỗ trợ Ukraine.”Chúng ta cần đảm bảo một cách bình tĩnh và khôn ngoan rằng sự hỗ trợ của Mỹ vẫn tiếp tục trong những tháng và năm tới, bởi vì Ukraine rất cần sự hỗ trợ đó để tự vệ”, Thủ tướng Đức sắp mãn nhiệm Olaf Scholz nói.

Ông Macron cho biết các lãnh đạo EU đã ủng hộ đề xuất của Zelenskiy về một lệnh ngừng bắn trên không và trên biển giữa Ukraine và Nga. Theo ông Zelenskiy, đây sẽ là cách kiểm tra xem Moscow có thực sự muốn kết thúc cuộc chiến đã kéo dài ba năm hay không.

 Ảnh: Ludovic Marin/AFP Via Getty

Bàn về răn đe hạt nhân?

Nhận thức rõ mức độ nghiêm trọng của tình hình, ông Macron đã tuyên bố rằng Pháp sẵn sàng thảo luận về khả năng mở rộng “lá chắn hạt nhân” của mình để bảo vệ các đối tác châu Âu.

Ý tưởng này nhận được phản ứng thận trọng nhưng tích cực. Tổng thống Lithuania Gitanas Nauseda cho rằng “một chiếc ô hạt nhân sẽ là biện pháp răn đe nghiêm túc đối với Nga”. Ba Lan cho biết họ sẵn sàng thảo luận về vấn đề này, trong khi Cộng hòa Séc nhấn mạnh sự cần thiết phải giữ Mỹ trong cuộc chơi.

Trump trước đó đã tuyên bố rằng châu Âu phải chịu trách nhiệm nhiều hơn cho an ninh của chính mình. Hôm thứ Năm, ông tiếp tục đặt dấu hỏi về cam kết bảo vệ các đồng minh NATO của Mỹ, nói rằng ông sẽ không giúp đỡ nếu các quốc gia đó không chi tiêu đủ cho quốc phòng.

Việc Trump chuyển từ chính sách ủng hộ Ukraine sang lập trường hòa hoãn hơn với Nga đã khiến các nước châu Âu lo lắng, vì họ coi Nga là mối đe dọa lớn nhất.

Nhấn mạnh mức độ quan ngại này, các đảng đang đàm phán thành lập chính phủ mới tại Đức hôm thứ Ba đã đồng ý dỡ bỏ giới hạn vay ngân sách để tăng chi tiêu quốc phòng. Ở các nước khác, Na Uy tuyên bố sẽ tăng hơn gấp đôi khoản viện trợ tài chính cho Ukraine trong năm nay, đồng thời cũng tăng chi tiêu quốc phòng của mình.