Mỹ siết xét duyệt visa du học: Yêu cầu kê khai mạng xã hội gây tranh cãi

Ngày 19/6/2025, Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa ban hành quy định mới yêu cầu tất cả người xin visa du học và visa trao đổi (F, M, J) phải kê khai toàn bộ tài khoản mạng xã hội trong vòng 5 năm qua, bao gồm cả các tài khoản đã ngừng sử dụng hoặc thiết lập ở chế độ riêng tư. Động thái này được lý giải nhằm “tăng cường an ninh quốc gia”, nhưng đang vấp phải lo ngại sâu sắc từ giới học thuật và các tổ chức nhân quyền.

Theo quy định mới do Bộ Ngoại giao Mỹ ban hành, cán bộ lãnh sự có trách nhiệm rà soát kỹ lưỡng nội dung từng tài khoản mạng xã hội của người xin visa. Các bài đăng bị cho là có tính “chống Mỹ”, “ủng hộ khủng bố” hoặc mang nội dung “bài Do Thái” có thể dẫn đến việc từ chối cấp visa, dù không có yếu tố phạm pháp.

Việc người nộp đơn cố tình giấu hoặc đặt các tài khoản mạng xã hội ở chế độ riêng tư cũng sẽ bị coi là dấu hiệu bất hợp tác và có thể bị coi là rủi ro an ninh. Một quan chức thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ xác nhận: “Chúng tôi buộc phải ưu tiên an toàn cho người dân Mỹ. Việc sàng lọc mạng xã hội là biện pháp chủ động để ngăn chặn các mối đe dọa tiềm ẩn từ bên ngoài”.

Trước đó, từ cuối tháng 5/2025, Mỹ đã tạm ngừng các cuộc phỏng vấn visa F, M, J tại nhiều đại sứ quán và lãnh sự quán để chờ ban hành quy trình rà soát mới. Đến giữa tháng 6, các buổi phỏng vấn đã được nối lại nhưng ưu tiên dành cho bác sĩ, nhà nghiên cứu và sinh viên từ các nước có số lượng du học sinh thấp. Theo quy trình mới, thời gian xét duyệt có thể kéo dài hơn do phải kiểm tra hồ sơ mạng xã hội thủ công, đồng thời phối hợp với các cơ quan an ninh nội địa để đánh giá rủi ro.

Quy định mới lập tức gây tranh cãi trong giới học thuật và các tổ chức bảo vệ quyền tự do cá nhân. Tiến sĩ Michael Green, chuyên gia giáo dục quốc tế tại Đại học Stanford, nhận định: “Việc biến mạng xã hội thành căn cứ xét visa là cực kỳ nguy hiểm. Nó dễ dẫn đến tình trạng tự kiểm duyệt trong cộng đồng sinh viên quốc tế, đặc biệt là với những người có quan điểm chính trị trái chiều, ví dụ như ủng hộ Palestine”.

Tổ chức Ân xá Quốc tế thì cảnh báo quy định này có thể vi phạm quyền riêng tư, làm xói mòn hình ảnh tự do ngôn luận mà nước Mỹ vốn theo đuổi. Nhiều sinh viên đang chuẩn bị hồ sơ du học Mỹ bày tỏ lo ngại rằng chỉ một bài viết cũ hoặc bình luận có tính chính trị trên mạng xã hội cũng có thể khiến họ mất cơ hội học tập. Một số khác lo ngại sẽ bị từ chối hoặc bị cấm nhập cảnh dù đã có visa.

Nguyễn Phương Anh, sinh viên Việt Nam trúng tuyển học bổng toàn phần tại một trường đại học ở New York, chia sẻ: “Tôi đã phải xóa hàng loạt bài viết cũ trên Facebook, kể cả những nội dung xã hội hoàn toàn hợp pháp, chỉ vì lo lắng bị hiểu sai”.

Chính phủ Mỹ khẳng định rằng việc siết kiểm tra mạng xã hội là cần thiết trong bối cảnh thế giới ngày càng nhiều mối đe dọa xuyên biên giới. Theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao, chính sách mới này phù hợp với cam kết “ưu tiên công dân Mỹ” của Tổng thống Trump và sẽ áp dụng lâu dài. Hiện chính sách đã được triển khai tại các đại sứ quán Mỹ trên toàn thế giới. Những quốc gia có tỷ lệ xin visa cao như Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam, Hàn Quốc… sẽ chịu ảnh hưởng rõ rệt.

Trong khi chính phủ Mỹ bảo vệ quan điểm “an ninh quốc gia là trên hết”, thì việc yêu cầu kê khai mạng xã hội lại đang tạo ra rào cản tâm lý đối với hàng triệu sinh viên quốc tế. Nước Mỹ có thể kiểm soát kỹ hơn ai được phép vào, nhưng cũng có nguy cơ mất đi những tài năng toàn cầu – những người có thể lựa chọn học tập ở các quốc gia cởi mở hơn. Đây là bài toán mà chính sách visa của Mỹ sẽ phải giải quyết trong thời gian tới.