Trung Quốc sử dụng “trái phiếu đặc biệt” để trả nợ: Giải pháp cấp bách nhưng tiềm ẩn rủi ro

Trước áp lực nợ công gia tăng, nhiều địa phương ở Trung Quốc đang đẩy mạnh phát hành trái phiếu đặc biệt (special‑purpose bonds) nhằm tăng nguồn thu, trả nợ và bổ sung vốn cho các dự án kinh tế. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo phương thức này có thể chắp vá ngắn hạn, tiềm ẩn nguy cơ lâu dài.

Ảnh: AFP 

Theo kế hoạch từ Trung ương, năm 2024, các địa phương được cấp hạn mức phát hành trái phiếu đặc biệt lên đến 3,9 nghìn tỷ nhân dân tệ (~550 tỷ USD), giúp tài trợ cho công nghệ mới, năng lượng xanh, y tế, hạ tầng cảng, đường sắt và nhà ở xã hội. Đây là công cụ giúp các chính quyền địa phương vượt qua giai đoạn thiếu hụt doanh thu từ bán đất và thuế bất động sản.

Trái phiếu đặc biệt không được phép chi cho lương, tiền lương hưu hoặc chi phí vận hành hàng ngày – chỉ dùng để đầu tư dự án công trình cụ thể, thúc đẩy đa dạng hóa kinh tế địa phương. Một số tỉnh như Hồ Nam (Hunan) còn chủ động phân bổ một phần để thanh toán nợ doanh nghiệp công ích – tạo tiền lệ mới.

Trong khi đó, nợ ẩn (hidden debt) từ các tổ chức tài chính địa phương (LGFVs) ước tính lên tới 9–14 nghìn tỷ nhân dân tệ. Nhiều nơi đã bắt đầu phát hành trái phiếu tái cấp vốn để hoán đổi nợ – trao đổi trái phiếu mới cho các khoản nợ sắp đáo hạn.

Tuy nhiên, hiệu quả sử dụng vốn đang bị nghi ngờ. Kiểm toán phát hiện một số địa phương đã lạm dụng gần 13,7 tỷ nhân dân tệ để chi cho hoạt động doanh nghiệp và lương bổng, thay vì dự án như quy định. Nhiều dự án được cho là thiếu hiệu quả, thậm chí dở dang do vỡ quy hoạch và không thu hồi vốn.

Chuyên gia tài chính Trung Quốc tại Bắc Kinh nhận định: “Đây là động thái cấp cứu, nhưng nếu không kiểm soát chặt chẽ, có thể gây ra ‘bẫy nợ’, ảnh hưởng sức khỏe tài chính cả nền kinh tế”. Chuyên gia quốc tế cảnh báo Trung Quốc nên chú trọng đầu tư có chọn lọc, đồng thời giám sát minh bạch để tránh hậu quả tài chính và hệ thống kéo dài.

Việc phát hành trái phiếu đặc biệt đang giúp các địa phương Trung Quốc có thêm nguồn lực để trả nợ, thúc đẩy cơ sở hạ tầng và hỗ trợ chuyển đổi kinh tế. Tuy nhiên, để chính sách thực sự bền vững, cần tăng cường giám sát, minh bạch đầu tư và tránh lạm dụng nguồn vốn nhằm duy trì ổn định tài chính và ngăn chặn rủi ro “phình nợ”. Đây vẫn là bài toán khó với chính quyền Trung ương trong quá trình tái cơ cấu kinh tế hậu đại dịch.