Mỹ không kích Iran: Thị trường toàn cầu chao đảo, lo ngại cuộc khủng hoảng năng lượng mới

Cuộc không kích của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân của Iran cuối tuần qua đang gây chấn động mạnh mẽ đối với kinh tế toàn cầu. Từ giá dầu tăng vọt, đồng yen Nhật giảm giá, cho đến nỗi lo lắng bao trùm thị trường tài chính châu Á – các hệ quả dây chuyền đã cho thấy sức ép lớn mà cuộc khủng hoảng địa chính trị tại Trung Đông đang đặt lên chuỗi cung ứng và triển vọng tăng trưởng của thế giới.

Ảnh: AFP-JIJI

Giá dầu Brent đã bật tăng gần 6%, lên mức xấp xỉ 80 USD/thùng – cao nhất kể từ đầu năm 2025. Diễn biến này chủ yếu xuất phát từ lo ngại Iran có thể đáp trả bằng cách phong tỏa eo biển Hormuz – nơi trung chuyển gần 1/5 lượng dầu toàn cầu. Giới phân tích cho rằng mặc dù chưa có động thái cứng rắn từ phía Tehran, nhưng thị trường đang trong tình trạng “cực kỳ nhạy cảm” với mọi thay đổi.

Tác động từ giá dầu đã ngay lập tức lan tỏa tới châu Á – khu vực vốn phụ thuộc lớn vào nhập khẩu năng lượng. Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan đều ghi nhận chỉ số chứng khoán giảm điểm trong phiên đầu tuần, phản ánh nỗi lo chi phí nguyên liệu đầu vào và vận tải sẽ gia tăng đáng kể.

Không chỉ chịu sức ép từ giá dầu, đồng yen Nhật cũng giảm giá so với USD sau động thái tấn công của Mỹ. Điều này khiến việc nhập khẩu nhiên liệu của Nhật trở nên đắt đỏ hơn, đẩy nền kinh tế vốn đang đối mặt với tăng trưởng chậm rơi vào tình thế khó khăn hơn nữa. Hàn Quốc trong khi đó cũng đã tổ chức các cuộc họp khẩn giữa các bộ ngành để đánh giá nguy cơ thiếu hụt nhiên liệu và gián đoạn chuỗi cung ứng.

Theo các chuyên gia, mặc dù ảnh hưởng ngắn hạn từ xung đột Mỹ–Iran có thể được kiểm soát nếu không có leo thang, nhưng trong dài hạn, thị trường toàn cầu vẫn sẽ phải tính đến các kịch bản rủi ro. Cụ thể, nếu eo biển Hormuz bị đóng hoặc các cơ sở dầu mỏ tại vùng Vịnh bị tấn công, một đợt khủng hoảng năng lượng mới – tương tự thời kỳ 1970 – có thể tái diễn.

Ngoài ra, các nhà xuất khẩu như Saudi Arabia hay UAE cũng đang tính toán khả năng gia tăng sản lượng để ổn định thị trường, trong khi các quốc gia tiêu thụ lớn có thể phải xem xét phát hành dự trữ dầu chiến lược nếu cần thiết.

Cuộc tấn công của Mỹ là bước leo thang nghiêm trọng trong căng thẳng Trung Đông, song cũng bộc lộ rõ những giới hạn trong việc sử dụng vũ lực để đạt được mục tiêu răn đe. Trong khi Washington khẳng định đây là biện pháp cần thiết để ngăn chặn Iran phát triển vũ khí hạt nhân, thì thị trường lại phản ứng bằng tâm lý hoảng loạn trước một cuộc chiến có thể kéo dài.

Giới phân tích cảnh báo nếu không có một lộ trình ngoại giao rõ ràng, các nền kinh tế đang phụ thuộc vào năng lượng nhập khẩu sẽ tiếp tục đối mặt với bất ổn, lạm phát leo thang và thậm chí là đình trệ sản xuất. Trong bối cảnh xung đột tại Trung Đông chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, các quốc gia – đặc biệt là khu vực Đông Á – đang đứng trước bài toán cấp thiết về đảm bảo an ninh năng lượng và duy trì ổn định kinh tế. Đòn không kích của Mỹ không chỉ gây rung chuyển Tehran, mà còn đang thử thách khả năng ứng phó của cả hệ thống kinh tế toàn cầu.