Nhà khoa học Harvard gốc Nga bị truy tố thêm vì nghi án buôn lậu phôi ếch sinh học

Một nhà khoa học trẻ tại Đại học Harvard đang đối mặt với cáo buộc nghiêm trọng từ chính quyền liên bang Mỹ vì hành vi được cho là buôn lậu phôi sinh học vào nước này. Diễn biến mới nhất cho thấy bồi thẩm đoàn đã đưa ra thêm hai tội danh mới, khiến vụ việc trở nên phức tạp và nhạy cảm hơn.

Ảnh: Reuters 

Ngày 26/6, bồi thẩm đoàn liên bang tại Boston đã chính thức truy tố tiến sĩ Kseniia Petrova – 29 tuổi, quốc tịch Nga – với hai tội danh bổ sung gồm khai báo gian dối và che giấu thông tin quan trọng với cơ quan hải quan, bên cạnh tội danh chính là buôn lậu hàng hóa sinh học đã được công bố từ trước.

Theo các công tố viên, Petrova bị cáo buộc mang theo các mẫu phôi ếch sống từ Pháp về Mỹ vào ngày 16/2 năm nay mà không khai báo theo đúng quy định, dù biết rõ đây là vật liệu sinh học cần có giấy phép nhập khẩu. Cô là nghiên cứu sinh sau tiến sĩ tại Trường Y Harvard, chuyên ngành phát triển phôi và tế bào gốc.

Theo hồ sơ tòa án, khi bị chặn lại tại sân bay quốc tế Logan ở Boston, Petrova ban đầu phủ nhận mang theo sinh phẩm. Tuy nhiên, kiểm tra cho thấy cô đã để phôi ếch trong hành lý, được bảo quản bằng đá khô. Một tin nhắn giữa cô và đồng nghiệp ở Pháp được trích dẫn trong hồ sơ truy tố, cho thấy cô từng được cảnh báo rằng cần xin phép trước khi vận chuyển phôi qua biên giới Mỹ.

Giới chức Mỹ cho rằng hành vi này là “có chủ ý” và vi phạm nghiêm trọng luật quản lý sinh học và kiểm soát dịch bệnh. Nếu bị kết án với cả ba tội danh, Petrova có thể phải đối mặt với mức án tối đa 20 năm tù và khoản phạt 250.000 USD.

Sau khi bị bắt giữ hồi tháng 6, Petrova bị giam tại trung tâm giam giữ của Cơ quan Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) tại bang Louisiana. Tuy nhiên, tòa án liên bang Vermont sau đó đã ra phán quyết rằng việc giam giữ cô là “không có cơ sở hợp pháp”, và cho phép được tại ngoại với điều kiện không rời khỏi khu vực New England và phải giao nộp hộ chiếu.

Trong khi Petrova khẳng định cô mang phôi về để phục vụ một dự án nghiên cứu được giáo sư hướng dẫn yêu cầu, giới chức Mỹ vẫn giữ lập trường cứng rắn về nguy cơ sinh học liên quan đến hành vi nhập khẩu không phép.

Vụ việc đang gây tranh cãi mạnh mẽ trong giới học thuật. Một số nhà nghiên cứu tại Harvard và các tổ chức khoa học lên tiếng cho rằng vụ việc đang bị “thổi phồng” và việc xử lý theo hướng hình sự là quá nặng. Họ cho rằng Petrova lẽ ra chỉ nên bị xử phạt hành chính, không nên biến thành một trường hợp hình sự mang tính răn đe.

Bên cạnh đó, việc Petrova là công dân Nga cũng khiến vụ việc thêm phần nhạy cảm trong bối cảnh quan hệ Mỹ – Nga căng thẳng. Nhiều người lo ngại cô có thể bị trục xuất và đối mặt với nguy cơ chính trị nếu trở về Nga, nhất là khi cô từng thể hiện quan điểm phản đối chiến tranh tại Ukraine.

Vụ việc của tiến sĩ Petrova đang đặt ra câu hỏi lớn cho các trường đại học và cơ quan quản lý của Mỹ: làm thế nào để cân bằng giữa việc bảo đảm an toàn sinh học quốc gia và duy trì môi trường học thuật cởi mở, thu hút nhân tài quốc tế?

Nếu chính sách quá cứng nhắc và thiên về hình sự hóa các vi phạm mang tính kỹ thuật, Mỹ có thể đối mặt với làn sóng rút lui của các nhà nghiên cứu tài năng từ khắp nơi trên thế giới – những người vốn coi Mỹ là trung tâm khoa học hàng đầu.