Nhật Bản trong cơn sốt tái lạm phát: Vì sao nhà đầu tư nội địa đứng ngoài cuộc?

Sau nhiều năm chìm trong lạm phát thấp và tăng trưởng chậm chạp, Nhật Bản đang dần thức tỉnh nhờ các chính sách hỗ trợ từ chính phủ và cải cách doanh nghiệp. Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) đã nâng lãi suất lần đầu tiên kể từ trước khủng hoảng tài chính 2008, đồng thời giảm dần nắm giữ trái phiếu chính phủ khổng lồ. Những động thái này đã kích hoạt một cuộc chuyển dịch tài sản lớn: từ trái phiếu sang cổ phiếu, ưu tiên các ngành công nghiệp truyền thống thay vì cổ phiếu tăng trưởng cao, và trái phiếu ngắn hạn thay vì dài hạn.

Chỉ số Nikkei 225 và Topix đạt mức cao kỷ lục trong tháng trước, với Topix tăng 34,2% từ mức thấp hồi tháng 4. Đồng yên Nhật cũng mạnh lên, trong khi lợi suất trái phiếu chính phủ 30 năm chạm đỉnh mọi thời đại. Tuy nhiên, động lực chính không đến từ nhà đầu tư Nhật Bản. Nicholas Smith, chiến lược gia tại CLSA ở Tokyo, nhận định: “Nhà đầu tư toàn cầu là động lực chính thúc đẩy sự tăng trưởng của cổ phiếu Nhật Bản. Không có dấu hiệu nào cho thấy nhà đầu tư nội địa đang chạy theo”.

Dòng vốn nước ngoài vào cổ phiếu Nhật Bản năm nay mạnh nhất trong thập kỷ qua, dự kiến cao nhất kể từ dòng vốn Abenomics năm 2013. Người nước ngoài không chỉ mua cổ phiếu mà còn bán mạnh nợ chính phủ Nhật Bản (JGB), đẩy lợi suất lên cao. Trong khi đó, nhà đầu tư bán lẻ Nhật Bản đã rút khoảng 23 tỷ USD khỏi thị trường năm nay, thể hiện sự thận trọng trước biến động thị trường và tác động tiềm ẩn từ thuế quan Mỹ.

Credit: Mạng xã hội

Sự vắng mặt của nhà đầu tư Nhật Bản là một nghịch lý thú vị. Các nhà phân tích tại Bernstein lưu ý rằng tâm lý bán lẻ đã trở nên tiêu cực cực độ, nhưng gần đây bắt đầu tích cực trở lại. Họ cho rằng sự kết hợp giữa phục hồi lợi nhuận doanh nghiệp, niềm tin mạnh mẽ từ nhà đầu tư nước ngoài và dòng vốn bán lẻ trở lại “trông khá hỗ trợ cho thị trường”. Tuy nhiên, sự do dự này có thể xuất phát từ bất ổn toàn cầu, như thuế quan Mỹ ảnh hưởng đến kinh tế Nhật Bản.

Dù vậy, không phải tất cả đều im lặng. Các công ty Nhật Bản đang mua lại cổ phiếu mạnh mẽ, thậm chí lớn hơn dòng vốn nước ngoài. Smith từ CLSA nhấn mạnh: “Người nước ngoài không phải là những người mua duy nhất: các công ty, qua mua lại cổ phiếu, còn lớn hơn. Điều này rất thú vị, vì các công ty đang dồi dào tiền mặt và có thể mua nhiều hơn nữa”. Điều này phản ánh sức mạnh nội tại của doanh nghiệp Nhật Bản, với cải cách giúp họ tích lũy vốn và đầu tư lại vào chính mình.

Mặc dù thị trường chứng khoán và trái phiếu biến động mạnh, đồng yên vẫn giữ vững trong khoảng 140-160 so với USD suốt hai năm qua. Điều này đáng ngạc nhiên, vì tái lạm phát thường đẩy đồng tiền nội địa mạnh lên do lợi suất cao hơn và tăng trưởng. Brad Setser từ Hội đồng Quan hệ Đối ngoại nhận xét: “Câu chuyện lớn là sự thiếu vắng dòng vốn hồi hương”. Lý do? Các danh mục đầu tư tổ chức Nhật Bản, đầu tư mạnh vào trái phiếu Kho bạc Mỹ trước COVID-19, giờ đang lỗ do Fed tăng lãi suất. Do đó, vốn Nhật Bản vẫn ở nước ngoài thay vì trở về để tận dụng lợi nhuận tại quê nhà.

Vấn đề còn nằm ở chi phí phòng ngừa rủi ro tiền tệ. Người nước ngoài hưởng lợi từ giao dịch carry trade: mua JGB và hoán đổi sang USD để kiếm lợi suất cao hơn (ví dụ, trái phiếu 5 năm Mỹ mang lại 3,86%, trong khi JGB hoán đổi sang USD cho 5%). Ngược lại, nhà đầu tư Nhật Bản phải chịu chi phí cao hơn để đầu tư vào Mỹ do lãi suất thấp của BOJ, làm giảm sức hấp dẫn của việc đa dạng hóa.

Sự vắng mặt của nhà đầu tư Nhật Bản trong làn sóng tái lạm phát không chỉ là hiện tượng tài chính mà còn phản ánh tâm lý quốc gia sau nhiều năm trì trệ. Nó nhấn mạnh sức mạnh của dòng vốn toàn cầu trong việc thúc đẩy thay đổi, nhưng cũng cảnh báo về rủi ro phụ thuộc. Nếu nhà đầu tư nội địa trở lại – với sự hỗ trợ từ mua lại cổ phiếu công ty và phục hồi lợi nhuận – thị trường có thể bùng nổ mạnh mẽ hơn. Ngược lại, nếu dòng vốn hồi hương vẫn ì ạch, đồng yên có thể tiếp tục ổn định, nhưng tăng trưởng kinh tế có nguy cơ bị kìm hãm.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa tài chính, câu chuyện Nhật Bản là bài học về sự cân bằng giữa nội lực và ngoại lực. Khi người nước ngoài dẫn dắt, Nhật Bản có cơ hội học hỏi và thích nghi, nhưng cũng phải khơi dậy niềm tin từ chính người dân mình. Liệu tái lạm phát có thực sự bền vững nếu thiếu “người chơi nhà”? Câu trả lời có thể định hình tương lai kinh tế châu Á, và xa hơn là toàn cầu.