Pháp đối mặt khủng hoảng chính trị: Macron tìm thủ tướng mới sau khi chính phủ sụp đổ

Ngày 9 tháng 9 năm 2025, Pháp rơi vào một cuộc khủng hoảng chính trị mới khi Thủ tướng François Bayrou bị Quốc hội bác bỏ trong một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm với tỷ số áp đảo 364-194. Đây là lần thứ ba trong vòng chưa đầy một năm, chính phủ Pháp sụp đổ, buộc Tổng thống Emmanuel Macron phải tìm kiếm thủ tướng thứ năm trong chưa đầy hai năm. Với núi nợ công khổng lồ, một quốc hội bị chia rẽ sâu sắc và làn sóng biểu tình đang dâng cao, người kế nhiệm Bayrou sẽ đối mặt với nhiệm vụ gần như bất khả thi: đoàn kết các phe phái chính trị và thông qua ngân sách cho năm 2026.

Cuộc khủng hoảng chính trị hiện nay bắt nguồn từ quyết định bất ngờ của Tổng thống Macron vào tháng 6 năm 2024, khi ông giải tán Quốc hội và kêu gọi bầu cử trước thời hạn. Động thái này nhằm củng cố liên minh trung dung ủng hộ châu Âu của ông sau thất bại trước đảng cực hữu National Rally trong cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu. Tuy nhiên, “canh bạc” của Macron đã phản tác dụng, dẫn đến một Quốc hội bị phân mảnh nghiêm trọng, không có đảng phái nào chiếm đa số tuyệt đối. Kết quả là một loạt chính phủ thiểu số liên tục bị lật đổ bởi sự liên kết bất ngờ giữa các đảng cực hữu và cực tả.

François Bayrou, một chính trị gia trung hữu được bổ nhiệm làm thủ tướng vào tháng 12 năm 2024, là nạn nhân mới nhất của tình trạng hỗn loạn chính trị này. Trong nỗ lực giải quyết cuộc khủng hoảng nợ công – vốn đã chạm mốc 3.346 nghìn tỷ euro (114% GDP) vào quý đầu năm 2025 – Bayrou đề xuất cắt giảm ngân sách 44 tỷ euro (51 tỷ USD) cho năm 2026. Kế hoạch này, bao gồm việc xóa bỏ hai ngày lễ công cộng và đóng băng chi tiêu công, đã vấp phải sự phản đối kịch liệt từ cả cánh tả lẫn cánh hữu. Bayrou đã tự mình gọi cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm, với hy vọng thuyết phục các nghị sĩ ủng hộ quan điểm rằng Pháp phải cắt giảm chi tiêu để tránh thảm họa tài chính.

Trong bài phát biểu cuối cùng trước Quốc hội, Bayrou nhấn mạnh: “Rủi ro lớn nhất là không làm gì cả, để mọi thứ tiếp diễn như thường lệ. Phụ thuộc vào nợ cũng giống như bị chi phối bởi vũ khí. Bị chi phối bởi các chủ nợ hay bởi một khoản nợ đang nhấn chìm chúng ta – trong cả hai trường hợp, chúng ta đều mất tự do”. Tuy nhiên, lời kêu gọi của ông không lay chuyển được các nghị sĩ, và chính phủ của ông sụp đổ chỉ sau chưa đầy chín tháng cầm quyền.

Credit: Colorado Springs Gazette

Theo thông báo từ Điện Élysée, Macron sẽ chấp nhận đơn từ chức của Bayrou vào ngày 10 tháng 9 và bổ nhiệm thủ tướng mới “trong vài ngày tới”. Tuy nhiên, việc lựa chọn người kế nhiệm là một bài toán hóc búa. Với Quốc hội 577 ghế bị chia thành ba khối lớn – liên minh cánh tả, liên minh trung hữu và đảng cực hữu National Rally – bất kỳ thủ tướng mới nào cũng sẽ phải đối mặt với một bối cảnh chính trị đầy thù địch. Các đảng đối lập đã cảnh báo rằng họ sẵn sàng khởi động thêm các cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm nếu Macron tiếp tục bổ nhiệm một thủ tướng trung hữu hoặc trung tả.

Một số cái tên được nhắc đến cho vị trí thủ tướng bao gồm Bộ trưởng Quốc phòng Sébastien Lecornu, một thành viên của đảng Renaissance của Macron, và các ứng viên tiềm năng từ cánh tả như Olivier Faure, lãnh đạo đảng Xã hội. Faure đã công khai kêu gọi Macron bổ nhiệm một thủ tướng từ cánh tả, nhấn mạnh: “Đã đến lúc cánh tả và đảng Xanh lên nắm quyền”. Trong khi đó, lãnh đạo đảng National Rally, Marine Le Pen, kêu gọi giải tán Quốc hội và tổ chức bầu cử mới, lập luận rằng đây là “cách duy nhất để thoát khỏi khủng hoảng chính trị”. Tuy nhiên, Macron đã bác bỏ khả năng tổ chức bầu cử trước thời hạn, vì cuộc bầu cử năm 2024 chỉ càng làm sâu sắc thêm sự chia rẽ trong Quốc hội.

Ngoài ra, Macron cũng có thể cân nhắc một chính phủ kỹ trị do các quan chức không thuộc đảng phái lãnh đạo, nhưng giải pháp này khó có thể vượt qua sự phản đối từ các đảng lớn. Dù chọn hướng đi nào, thủ tướng mới sẽ phải đối mặt với nhiệm vụ cấp bách: Thông qua ngân sách năm 2026 trong bối cảnh áp lực từ Liên minh châu Âu (EU) về việc giảm thâm hụt ngân sách từ 5,8% GDP xuống mức mục tiêu 3%.

Cuộc khủng hoảng chính trị diễn ra vào thời điểm kinh tế Pháp đang chịu áp lực lớn. Nợ công ở mức 114% GDP khiến Pháp trở thành quốc gia có gánh nặng nợ lớn thứ ba trong khu vực đồng euro, sau Hy Lạp và Ý. Chi phí trả lãi nợ chiếm khoảng 7% chi tiêu nhà nước, làm gia tăng áp lực cắt giảm chi tiêu công. Các nhà đầu tư đã phản ứng bằng cách đẩy lợi suất trái phiếu chính phủ Pháp vượt qua Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Hy Lạp, báo hiệu rủi ro kinh tế ngày càng tăng. Quyết định sắp tới của Fitch về xếp hạng tín nhiệm nợ quốc gia của Pháp vào thứ Sáu sẽ là một phép thử quan trọng.

Trong khi đó, sự bất mãn của người dân Pháp đang gia tăng. Một phong trào biểu tình mang tên “Bloquons Tout” (Hãy chặn mọi thứ) đã lan rộng trên mạng xã hội, kêu gọi gây rối trên toàn quốc vào ngày 10 tháng 9. Không có lãnh đạo tập trung, quy mô và mức độ gián đoạn của các cuộc biểu tình này vẫn khó dự đoán. Các sự kiện “tiệc chia tay” Bayrou được tổ chức trước các tòa thị chính trên khắp nước Pháp, như ở Clermont-Ferrand, cho thấy sự tức giận của người dân đối với tình trạng bất ổn chính trị. Các công đoàn lao động cũng đã lên kế hoạch cho một ngày đình công và biểu tình vào ngày 18 tháng 9.

Người biểu tình như Alain Petit, 61 tuổi, tại Clermont-Ferrand, bày tỏ sự thất vọng: “Việc thay thủ tướng đã xong, giờ họ cần loại bỏ người đứng đầu… đó là thông điệp gửi đến Macron”. Dư luận ngày càng quay lưng với Macron, với các cuộc thăm dò cho thấy 77% người dân không ủng hộ ông và 64% muốn ông từ chức, theo một cuộc khảo sát của Ifop cho báo Ouest-France.

Dù vẫn giữ quyền lực đáng kể trong chính sách đối ngoại và vai trò tổng tư lệnh quân đội hạt nhân, tham vọng trong nước của Macron đang dần tan biến. Ở tuổi 47 và nắm quyền từ năm 2017, Macron cam kết sẽ tại vị đến hết nhiệm kỳ vào năm 2027, nhưng nguy cơ trở thành một “tổng thống bất lực” trong các vấn đề nội địa ngày càng rõ rệt. Cuộc khủng hoảng hiện nay không chỉ là thử thách đối với khả năng lãnh đạo của ông mà còn đặt ra câu hỏi về tính bền vững của hệ thống chính trị Đệ ngũ Cộng hòa Pháp, vốn không quen với việc xây dựng liên minh hoặc thỏa hiệp giữa các đảng phái.

Trong bối cảnh các cuộc chiến ở Ukraine và Gaza cùng với sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump, sự bất ổn ở Paris càng làm suy yếu vị thế của Pháp trên trường quốc tế. Macron, người từng được xem là nhà cải cách trẻ tuổi đầy triển vọng, giờ đây phải đối mặt với một thực tế nghiệt ngã: Tìm một thủ tướng có thể vượt qua sự chia rẽ chính trị và giải quyết núi nợ công, trong khi làn sóng bất mãn của người dân ngày càng dâng cao.

Liệu Macron có thể tìm ra một lối thoát cho cuộc khủng hoảng này, hay Pháp sẽ tiếp tục chìm trong vòng xoáy bất ổn? Câu trả lời sẽ phụ thuộc vào những quyết định của ông trong những ngày tới, khi ông đối mặt với một trong những thử thách lớn nhất trong sự nghiệp chính trị của mình.