Bộ năng lượng Mỹ hủy 7,5 tỷ USD dự án năng lượng sạch: Cơn bão đảng phái quét sạch giấc mơ xanh

Hãy hình dung những turbine gió ngoài khơi California đang chờ nguồn vốn để quay, hay những nhà máy hydro ở Pacific Northwest sắp biến không khí thành nhiên liệu sạch – rồi đột ngột, mọi thứ tắt ngấm, như một cơn gió ngược thổi bay hy vọng giữa bão tố chính trị. Đó chính là thực tế phũ phàng mà Bộ Năng lượng Mỹ (DOE) vừa giáng xuống, khi thông báo hủy 321 giải thưởng trị giá 7,56 tỷ USD dành cho các dự án năng lượng sạch vào tối ngày 2 tháng 10 năm 2025. Không phải ngẫu nhiên, hầu hết các dự án này nằm ở những bang “xanh” – nơi cử tri ủng hộ Kamala Harris – biến quyết định này thành một đòn đánh mang màu sắc đảng phái rõ rệt, giữa lúc chính phủ liên bang đang tê liệt vì shutdown. Theo TechCrunch và The New York Times, đây không chỉ là cắt giảm ngân sách; mà là lời tuyên chiến với di sản Biden, nơi năng lượng tái tạo từng được coi là chìa khóa cho tương lai bền vững.

Sự việc bùng nổ như một quả bom nổ chậm trong bối cảnh căng thẳng chính trị leo thang. DOE, dưới sự chỉ đạo của chính quyền Trump, tuyên bố các dự án “không thúc đẩy đủ nhu cầu năng lượng quốc gia, thiếu tính khả thi kinh tế và không mang lại lợi nhuận đầu tư từ tiền thuế”. Danh sách bị hủy bao quát từ các văn phòng như ARPA-E (Nghiên cứu Dự án Năng lượng Tiên tiến), Clean Energy Demonstrations, đến Energy Efficiency and Renewable Energy – những trụ cột của Đạo luật Giảm Lạm phát 2022. Nổi bật nhất là sự “tắm máu” đối với các trung tâm hydro: 1,2 tỷ USD cho Alliance for Renewable Clean Hydrogen Energy Systems ở California bị xóa sổ, theo lời Thống đốc Gavin Newsom. Các trung tâm ở Texas và Louisiana cũng nằm trong danh sách đen, trong khi dự án Pacific Northwest – dự kiến tạo việc làm ở Montana (bang đỏ) – vẫn sống sót một phần. Hơn nữa, ít nhất 10 dự án bắt giữ carbon trực tiếp (DAC) trị giá 47,3 triệu USD bị loại bỏ, dù một số ở Alaska, Kentucky, Louisiana và North Dakota được giữ lại – nơi ngành dầu khí ủng hộ DAC vì có thể bơm CO2 vào giếng dầu để tăng sản lượng.

Credit: Scripps News

Tác động lan tỏa như những gợn sóng từ bờ biển đến nội địa. Các bang xanh chịu thiệt hại nặng nề: California mất hàng trăm triệu USD cho nâng cấp lưới điện 100 dặm với dây dẫn tiên tiến; Minnesota bị cắt 464 triệu USD để kết nối hai lưới điện lớn ở Midwest và Great Plains, nhằm dễ dàng tích hợp năng lượng tái tạo và giảm nguy cơ mất điện; Oregon mất 250 triệu USD để củng cố đường dây trên Khu bảo tồn Warm Springs. Colorado, Connecticut, Delaware, Hawaii, Illinois, Iowa, Maryland, Massachusetts, New Hampshire, New Jersey, New Mexico, New York, Tennessee, Vermont và Washington cũng nằm trong vòng xoáy, với các dự án giảm rò rỉ methane từ giếng dầu khí (326 triệu USD cho Đại học Bang Colorado) hay công nghệ bẫy CO2 từ khói công nghiệp. Ngay cả Gas Technology Institute ở Illinois mất hơn 350 triệu USD cho nghiên cứu giảm phát thải từ methane và hydro. Dù một số bang đỏ như Florida, South Carolina và Texas cũng bị ảnh hưởng (ví dụ: nhà máy pin ở Texas mất 20 triệu USD), tỷ lệ “xanh” chiếm ưu thế – 16 bang Harris-voting theo tweet của Russell Vought, Giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách (OMB), người từng “dọa” sẽ làm những việc “không thể đảo ngược” nếu shutdown kéo dài.

Quyết định này không chỉ là con số; nó là vết nứt sâu trong chiến lược năng lượng Mỹ. Các dự án bị hủy, phần lớn cấp phát giữa Election Day và Inauguration Day tháng 1, nhằm thúc đẩy việc làm xanh, giảm phát thải và đa dạng hóa nguồn năng lượng – những ưu tiên của Biden. Giờ đây, DOE cấm nhân viên dùng từ như “biến đổi khí hậu” hay “phát thải”, theo TechCrunch, phản ánh sự chuyển hướng rõ rệt dưới thời Trump. Người nhận giải thưởng có 30 ngày kháng cáo, và nhiều bên đã khởi kiện – như các vụ kiện chống EPA hủy 20 tỷ USD hợp đồng, với kết quả lẫn lộn: tòa sơ thẩm gọi là “tùy tiện và độc đoán”, nhưng tòa phúc thẩm ủng hộ chính phủ vì “giám sát hợp lý”. Đại diện Pacific Northwest hydrogen hub khẳng định: “Chúng tôi thất vọng, nhưng cam kết với hydro ở Tây Bắc vẫn không lay chuyển”.

Sự kiện này phơi bày sự mong manh của chính sách năng lượng trước lưỡi dao đảng phái. Trong khi Trump dùng shutdown để “trừng phạt” phe Dân chủ, nó cũng làm suy yếu mục tiêu quốc gia: Giảm phụ thuộc hóa thạch, chống biến đổi khí hậu và tạo việc làm (hàng nghìn ở các dự án hydro và DAC). Các bang xanh, thường dẫn đầu về đổi mới sạch, giờ phải tự xoay sở – California, ví dụ, có thể dùng quỹ tiểu bang để cứu vãn, nhưng không phải ai cũng may mắn. Điều này không chỉ là mất mát tài chính; mà là lời cảnh báo cho tương lai: năng lượng sạch, từng là biểu tượng đoàn kết, giờ bị cuốn vào vòng xoáy chính trị, nơi lợi ích ngắn hạn lấn át tầm nhìn dài hơi.

Khi những turbine gió im lìm chờ đợi và các nhà máy hydro dang dở, câu chuyện của DOE nhắc nhở chúng ta rằng, trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, không có trung lập – chỉ có lựa chọn. Liệu các kháng cáo có đảo ngược được “cơn bão” này, hay nó sẽ là dấu chấm hết cho một chương xanh ở Mỹ? Với shutdown kéo dài và Trump hứa hẹn “những việc không thể đảo ngược”, câu trả lời có lẽ nằm ở tòa án và cử tri – nơi hy vọng xanh chưa hẳn đã tắt.