EU hạn chế “hóa chất vĩnh cửu” trong bọt chữa cháy: Bước tiến bảo vệ hành tinh xanh

Mỗi khi lính cứu hỏa phun bọt dập tắt ngọn lửa, ít ai ngờ rằng chính thứ bọt ấy có thể để lại dấu vết không thể xóa trong môi trường – những hạt PFAS, hay “hóa chất vĩnh cửu”, âm thầm tích tụ trong đất, nước và cơ thể con người. Ngày 3 tháng 10 năm 2025, Ủy ban Châu Âu (European Commission) đã ra quyết định lịch sử: Hạn chế sử dụng PFAS (per- and polyfluorinated substances) trong bọt chữa cháy theo Quy định REACH, đánh dấu bước tiến lớn trong hành trình bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Không chỉ là một chính sách, đây là lời tuyên chiến với ô nhiễm dai dẳng, khi khoảng 60% bọt chữa cháy tại EU chứa PFAS – nguồn gây ô nhiễm đất và nước uống, từ sông ngòi Đức đến hồ nước Pháp. Với các khung thời gian chuyển đổi từ 6 tháng đến 10 năm, EU đang đặt nền móng cho một tương lai sạch hơn, nơi ngọn lửa được dập tắt mà không để lại di sản độc hại.

PFAS, nhóm hóa chất không phân hủy trong tự nhiên, từ lâu đã trở thành mối lo toàn cầu. Chúng len lỏi vào hệ sinh thái, tích tụ trong chuỗi thức ăn, và xuất hiện trong máu con người, gây nguy cơ ung thư, rối loạn nội tiết, và tổn hại miễn dịch. Bọt chữa cháy, vốn được dùng rộng rãi từ sân bay đến nhà máy hóa chất, là một trong những “thủ phạm” lớn nhất, thải ra ước tính 470 tấn PFAS mỗi năm tại EU. “Đây là bước tiến quan trọng để giải quyết ô nhiễm PFAS khắp Châu Âu”, Ủy viên Môi trường EU Jessika Roswall nhấn mạnh. “Khoảng 60% bọt chữa cháy chứa PFAS, dẫn đến nhiều vụ ô nhiễm đất và nước uống. Quyết định này bảo vệ cả môi trường và những lính cứu hỏa tiếp xúc hàng ngày với hóa chất độc hại”.

Credit: Insight EU Monitoring

Quy định mới, có hiệu lực cuối tháng 10 năm 2025, không cấm ngay lập tức mà đưa ra lộ trình chuyển đổi linh hoạt để ngành công nghiệp thích nghi. Bình chữa cháy cầm tay chứa PFAS sẽ bị hạn chế sau 6 tháng, trong khi bọt dùng cho đào tạo, thử nghiệm và cứu hỏa đô thị có 18 tháng để chuyển sang thay thế không PFAS. Các khu công nghiệp rủi ro cao – như kho chứa nhiên liệu dễ cháy – được ân hạn đến 10 năm để đảm bảo an toàn cháy nổ không bị gián đoạn. Tin vui là các lựa chọn thay thế không PFAS đã sẵn có, từ bọt sinh học đến công nghệ phun sương, hứa hẹn hiệu quả tương đương mà không gây hại lâu dài. Quy định này không chỉ giảm phát thải PFAS mà còn thúc đẩy đổi mới công nghệ xanh, khuyến khích các nhà sản xuất đầu tư vào giải pháp bền vững.

Động thái của EU là một tuyên ngôn mạnh mẽ: bảo vệ môi trường không thể chờ đợi. PFAS, với biệt danh “hóa chất vĩnh cửu”, là biểu tượng cho những sai lầm của quá khứ – khi công nghệ phục vụ con người lại âm thầm hủy hoại hành tinh. Từ vụ ô nhiễm nước uống ở Veneto, Ý, đến đất nông nghiệp nhiễm độc ở Bỉ, PFAS đã để lại “vết sẹo” khắp Châu Âu. Bằng cách nhắm đến bọt chữa cháy – một nguồn ô nhiễm lớn nhưng có thể kiểm soát – EU không chỉ giải quyết triệu chứng mà còn đặt tiền lệ cho các ngành khác: Từ dệt may đến đồ gia dụng, nơi PFAS vẫn phổ biến. Đây là lời nhắc nhở rằng, trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, mỗi quyết định nhỏ – như thay đổi thành phần bọt chữa cháy – có thể tạo hiệu ứng domino, lan tỏa từ Brussels đến toàn cầu.

Tuy nhiên, lộ trình không dễ dàng. Các nhà máy hóa chất lớn, sân bay quốc tế, và đội cứu hỏa cần thời gian và nguồn lực để chuyển đổi. Một số ý kiến lo ngại chi phí thay thế có thể làm chậm quá trình, đặc biệt ở các nước EU nhỏ hơn. Nhưng với sự hỗ trợ từ quỹ nghiên cứu Horizon Europe và cam kết từ ngành công nghiệp, EU đang đặt cược vào tương lai: Nơi lính cứu hỏa không còn hít thở hóa chất độc, và nước uống không còn mang dấu vết của “vĩnh cửu”. Nếu bạn sống ở Châu Âu, hãy theo dõi các sản phẩm chữa cháy quanh mình – và biết rằng, từ nay, mỗi đám cháy được dập tắt là một bước tiến để hành tinh thở dễ dàng hơn. PFAS có thể bất tử, nhưng quyết tâm của EU là bất diệt – và đó là ngọn lửa đáng để giữ cháy mãi.